Rammang Rammang: varen langs imposante karstbergen en mangroves

Toen ik aankwam in Makassar had ik niet bepaald het gevoel op het typische Sulawesi beland te zijn. Het is zo’n stad die je wel vaker ziet in Indonesië. Vol met motorbikes, drukte en hier en daar een keten zoals Starbucks. En boven de grauwe gebouwen een dikke deken smog. Toegeven, ik vind het een fijnere plek dan bijvoorbeeld een horrorstad als Medan, maar ik ging toch echt naar dit eiland om boeiendere dingen te zien.

Gelukkig heb ik voor mijn vertrek naar Tana Toraja iemand -Annisa- leren kennen die me diverse mooie plekjes in de buurt van Makassar wilde laten zien. Een daarvan is Rammang Rammang. Een dorpje dat bestaat uit imposante karstbergen, rijstvelden en mangrovebossen. Zonder haar had ik deze plek denk ik nooit ontdekt en was ik snel doorgereisd richting Tana Toraja.

Wanneer je door de straten van Makassar slentert en continu op je hoede moet zijn voor het sjezende verkeer, is het maar lastig voor te stellen dat zo’n rustige en onwerkelijke omgeving vlakbij ligt. Toch is het zo.

Wist je trouwens dat Rammang Rammang, door locals vaak afgekort tot ‘Rammang2′, een van ’s werelds grootste karstgebieden is? Het ruige rotslandschap is het gevolg van eeuwenlange erosie en bestaat al sinds de prehistorie. We hebben het hier dus niet zomaar over een plek!

Het fijne is bovendien dat er relatief weinig toeristen komen. De meeste mensen die je er ziet zijn dagjesmensen uit Makassar. Sulawesi heeft nou eenmaal niet de bekendheid die Java, Bali, Lombok en tegenwoordig ook Flores hebben. Maar hey, mooi toch? De ervaring zal daarom des te authentieker voor je zijn.

In deze gids vertel ik je alles over de avonturen die ik in de magische wereld van Rammang Rammang heb beleefd. Daarnaast sluit ik het artikeltje af met alle info en tips die je nodig hebt voor Rammang Rammang. Want deze spot wil je hoe dan ook bezocht hebben als je in Makassar bent.

Rammang Rammang: mijn ervaring

Hoe heb ik Rammang Rammang ervaren? Hieronder vertel ik je er alles over.

Verkeerschaos, zoals verwacht

Ik heb om halfelf met Annisa afgesproken bij de homestay waar ze me gisterenavond heeft gedropt. Echt goed geslapen heb ik niet. Het doorschijnende gordijn, de harde ijzerdraden in het matras en het geluid van de televisie naast mijn kamer, zijn er de oorzaak van.

Ik geef een van de personeelsleden een tip om er wat aan te doen, desondanks komt het volgens mij niet binnen. De man in kwestie lijkt sowieso weinig te begrijpen van mijn ‘probleem’ waarvan de kern is dat ik om zes uur ‘s-ochtends gewekt word. Mensen worden hier nou eenmaal vroeg wakker. Ik laat het daarom maar voor wat het is.

Maar goed, boeiend. Vandaag naar Rammang-Rammang. Al had ik een dagje rust wel fijn gevonden, aangezien ik gisteren pas in de avond ben teruggekomen van Tana Toraja.

Na wat gefrituurde banaan en een flinke dosis water achterover te hebben gegooid, komt Annisa aanrijden. Ze vraagt of ik vandaag chauffeur wil spelen, maar ik denk dat zij beter het eerste stuk kan rijden. In deze chaos heb ik immers weinig ervaring. Ik neem het daarna wel over.

Wat een drukte zeg. Absurd gewoon. Bovendien maakt het ontbreken van de rechter achteruitkijkspiegel het er niet makkelijker op. Na een ontiegelijk saaie maaltijd bij een wegrestaurantje, komen we na een uur of twee eindelijk aan. Het afdoen van de helm die te klein is voor mijn hoofd, is een verademing.

Darwis, onze kapitein

Ik parkeer de scooter en we lopen naar de bootjes. Kleurrijke exemplaren. Annisa stelt me voor aan Darwis, iemand die ze in Rammang-Rammang heeft leren kennen. Hij heeft een boot en zal ons vandaag rondvaren.

Annisa praat hem bij over mijn mislukte pogingen om via Kendari naar het droomeiland Labengki te komen. Darwis weet misschien wel iemand die me er alsnog mee kan helpen. Dat zou wat zijn…

We stappen in. Het avontuur gaat beginnen.

Mangrovebossen en kalksteenrotsen

De omgeving doet me een beetje denken aan Tam Coc, het plaatsje wat vlakbij Ninh Binh in Vietnam ligt. Een groot verschil is alleen dat ik geen andere boten zie varen, terwijl het in Tam Coc overbeladen was met toeristen. Stil is het echter niet, de motor van onze boot maakt best wat lawaai.

Het lijkt overigens net alsof we door een Amazonegebied varen, door de vele bomen die over de rivier heen hangen.

Daarachter verschijnen de eerste megarotsen die Rammang-Rammang zo kenmerken.

Een minitrekking naar de verborgen waterbron

Na een kwartiertje varen, stoppen we bij een houten huisje. Annisa heeft me verteld dat er verderop een waterbron is waar we kunnen zwemmen.

Nog voordat we aan deze korte hike beginnen, word ik blij verrast door meerdere geitjes die ineens komen aanhollen naar de emmer met water die naast me staat. Het zijn van dit soort kleine dingen die je soms even extra blij maken.

We lopen door.

Via een weg die ons langs rotsen en boslandschap en een enkele palmboom brengt, dalen we uiteindelijk af naar het ‘zwembad’.

Even daarvoor komen we een groepje locals tegen. De meeste van hen zijn meisjes, waarvan de meerderheid Islamitische kleding draagt. “Hey Mister. Selfie,” wat uiteraard betekent dat ze met me op de foto willen. Een voor een, geen probleem. Ik ben het inmiddels wel gewend en snap het ook wel.

Terug naar de bron. De waterbron welteverstaan. Het is een plek waar de schoonheid van de natuur hoogtij viert: helder water dat wordt omgeven door kalkgesteente, met daarin allerlei opmerkelijke holen die door de jaren heen gevormd zijn. Het beekje mondt uit in een soort grot. Verder zie ik hagedissen en is het vooral muisstil.

Zo stil waardoor je zou verwachten dat er niemand anders te bekennen is. Niets is echter minder waar. Boven staan namelijk drie mensen ons aan te staren. Zonder enig pardon. Het zal vast en zeker met m’n blonde haar te maken hebben. En misschien ook met het feit dat ik in m’n boxershort loop. Die gebruik in namelijk als zwembroek.

Ja hoor, zal je altijd zien

Na een lekkere opfrissing, zonder daadwerkelijk te zwemmen trouwens, praten we wat op de doormidden gehakte boomstronk die als bank dient. Rechts naast me Annisa, links van me haar GoPro. Achter ons rotsblokken met zo nu en dan een flink gat.

En je raadt het al.

In een vloeiende beweging raak ik de GoPro die vervolgens naar achter valt. Op zich niet zo erg. Echter, door het holle geluid wat tekenend is voor een diepe val, besef ik me dat we een probleem hebben. Of liever gezegd ik. Hoe gaan we dit ding terugvinden?

Ik kom tot de conclusie dat de camera in twee kuilen kan zijn gevallen. In ieder geval iets. We stoppen, met enige angst voor een beet van een beest of insect, allebei onze armen erin. Maar we voelen, op een paar plastic flessen en de bodem na, niks.

Annisa vraagt of ik bereik heb, zodat we de achtergebleven Darwis kunnen sms’en. Misschien heeft hij als kenner van dit gebied een idee. Met het geringe signaal, lukt het om een bericht te sturen. Zo’n kwartier later komt Darwis aanlopen. We tillen rotsblokken op, en maken het geheel zo open mogelijk. En inderdaad, op behoorlijke diepte, ligt daar de GoPro. Een gevoel van opluchting voor ons allen.

Met z’n drieën wandelen we terug naar de boot. Op naar Kampung Berua, daar waar Darwis woont.

Kampung Berua

Kampung Berua is een prachtige plek met wat houten huisjes op palen, rijstvelden, karstbergen en een plas water. Verder slapende koeien, flink wat eenden en een klein zaakje met wat kokosnoten. Zoals bij nagenoeg iedere trekpleister in Indonesië, dienen we entree te betalen. Ik 10.000 rupiah, Annisa 3.000. Ik ben natuurlijk een buitenlander hè.

Het is een lange houten brug die ons direct in de droog ogende rijstvelden brengt. Droog of niet, het is hier echt supermooi. Enkele schilderachtige houten huisjes, waarvan sommige in verre van uitmuntende staat, en de immense bergen, maken het geheel compleet.

Het is bijzonder om te zien dat, in de middle of nowhere, mensen in alle eenvoud hun leven leiden.

Annisa en ik lopen naar het huis van Darwis, alleen is hij er nog niet. Verder is er ook geen familie te bekennen. We wandelen daarom verder en het is enkel een liggende koe die ons aandachtig aanstaart. Na een gigantische rotswand gezien te hebben, gaan we terug. Nu zijn er wel mensen thuis.

We drinken thee en eten bruine rijstcake die, in tegenstelling tot de meeste hapjes en drankjes in Indonesië, eens niet té zoet is. Hartstikke lekker zelfs. Sulawezen noemen het ‘baji’. Darwis z’n moeder en tante zijn er ook bij.

Aan het eind van de middag vertrekken we. Voor ons lopen een stuk of 30 eenden in een lange sliert, die even later snel in het water springen.

Na wederom op de foto met enthousiaste Indonesiërs te gaan, stappen we in de boot voor de weg terug.

Het was een speciale dag op een soms bijna sprookjesachtige locatie. En misschien zit Pulau Labengki er zelfs nog wel in. We gaan het zien.

Welke bezienswaardigheden zijn er in Rammang Rammang en omgeving?

Kampung Berua is naast de boottocht op de Pute-rivier hét hoogtepunt van Rammang Rammang, als je het mij vraagt tenminste. De rijstvelden en de visvijver waarin drie palmbomen spiegelen zorgen voor een fotogenieke aanblik die nooit verveelt. Loop ook zeker even op de Ammarung Stone Hills voor een tof uitzicht. Ikzelf ben met de boot naar Kampung Berua gevaren, al is er ook een wandelpad dat erheen leidt. Download hiervoor Maps.me 🙂 .

Verder is er de Firefly Cave, die lokaal bekend is onder de naam ‘Goa Kunang Kunang’. Binnenin de grot vind je verzamelingen stalactieten en stalagmieten met glitters, die in het donker op vuurvliegjes lijken. Vandaar dus de naam.

Daarnaast is de mystieke Stone Forest een site die de aandacht opeist. Een groep apart uitziende rotsblokken liggen hier verspreid in het gras, en achterliggend zorgen palmbomen en oprijzende karstbergen voor een bijzonder totaalplaatje.

Vlakbij Rammang Rammang heb je onder meer een aantal fascinerende grotten om te bezoeken. Als je met de scooter of met een chauffeur bent is het zeker de moeite om daar nog even langs te rijden.

Zo is er Goa Telapak Tangan met mysterieuze verzamelingen handafdrukken en rotstekeningen die wel duizenden jaren oud zijn. Hetzelfde zie je in de bekendere Leang-Leang. Verder is Goa King Kong bijzonder, aangezien je hier grappig genoeg een apengezicht in het gesteente ziet.

Iets anders is het Tonasa Green Lake, een idyllisch meertje dan op slechts een kwartiertje rijden ligt. Je kijkt uit op het heldere water waarin de omringende bomen reflecteren en zult helemaal tot rust komen. Let erop dat de weg erheen behoorlijk modderig kan zijn en daarmee verre van ideaal om overheen te rijden.

Wat kost Rammang Rammang?

Gelukkig vallen de kosten voor een bezoek aan Rammang Rammang erg mee.

De boottocht over de rivier kost 200.000 IDR voor maximaal vier personen, deze trip duurt een half uur en daarna weer een half uur terug. Grotere boten kosten 300.000 IDR. Om Kampung Berua binnen te komen ben je nog eens 10.000 IDR kwijt. Een andere bezienswaardigheid in het gebied, de Firefly Cave, bedraagt 10.000 IDR.

Wat zijn de openingstijden van Rammang Rammang?

Rammang Rammang is iedere dag tussen 09.00 uur en 17.00 uur geopend voor toeristen.

Ga zelf of met een gids

Je kunt zelfstandig richting Rammang Rammang gaan, hoe je er precies komt vertel ik verderop.

Een andere optie is samen met een gids. Leuk hierbij is dat je tijdens het hiken en de boottocht de verhalen over Rammang Rammang en de grotten te horen krijgt. Bij mij is het met Annisa allemaal spontaan ontstaan, wat erg leuk was. Als je ook wilt dat Annisa je rondleidt en allerlei mooie plekjes laat zien, neem dan gerust contact met me op in de reacties, dan zal ik haar appen 📞 of ze beschikbaar is voor je. Ik heb haar onlangs nog gesproken en ze ga aan het nog altijd met liefde te doen.

Ga je met een ‘officiële’ lokale gids op pad die je met een auto brengt en weer terug afzet, reken dan op 600.000 IDR aan extra kosten. Spreek echter wel goed af dat hij of zij je ook door het gebied gidst en er genoeg over weet, en niet slechts op je wacht. Je regelt het via je guesthouse of via een local die je in Makassar spreekt. Nu denk je misschien: kom ik iemand te spreken dan? Geloof mij maar dat dit zo is, de mensen helpen je er graag 🙂 .

Of boek een tour

In plaats van zelf of met een local naar Rammang Rammang te gaan, heb je tevens de optie om een tour te boeken waarbij alles voor je geregeld is.

Leuk is om een tour te doen met Local Guides. Ik raad je dit aan als je in korte tijd de bekendste hoogtepunten rond Makassar wilt zien en niet belast wilt zijn met het geregeld van vervoer, gidsen en accommodaties. Ze hebben zowel Tana Toraja, Bira en Rammang Rammang in hun trips opgenomen. Tijdens 5 (deze tour), 6 (deze tour) of 7 (deze tour) dagen bezoek je Tana Toraja en Rammang Rammang, terwijl je met de zevendaagse tour ook nog naar de bountystranden van Bira afreist.

Zijn er restaurants in Rammang Rammang?

Zoals ik je vertelde hebben ik en Annisa bij locals thuis gegeten, dit gebeurde geheel spontaan en is natuurlijk gaaf om te ervaren.

Verder moet je weten dat Rammang Rammang niet of nauwelijks voorzieningen voor toeristen heeft, al kun je bij Cafe and Village Rammang – Rammang wel een hapje eten en wat drinken. Dit café behoort bij de Rammang Rammang Eco Lodge, de accommodatie die ik in het volgende kopje bespreek.

Ik raad je in ieder geval aan om snacks, misschien iets van fruit en water mee te nemen.

Waar raad ik je aan om te overnachten?

Zoals gezegd bezoek je Rammang Rammang als dagtrip vanuit Makassar. Goedkope en prima plekken om daar te slapen zijn Wisma Sentosa en de Ge JacMart Homestay .

Zoek je iets meer comfort, check dan Melia Makassar of Four Points by Sheraton Makassar.

Wil je meer dagen uittrekken voor Rammang Rammang en omgeving? Dan heb je in Rammang Rammang zelf en in de nabijheid enkele homestays om te verblijven. Een leuke plek in Rammang Rammang is de Rammang Rammang Eco Lodge, al is het er behoorlijk basic. Maar goed, dat past eerlijk gezegd perfect bij de omgeving. Een luxe oord wat totaal niet matcht met de eenvoud van de natuur, je moet er toch niet aan denken?

Wat is de beste reistijd voor Rammang Rammang?

Je wilt Rammang Rammang vooral zien wanneer het er op z’n groenst is. Dit is in de maanden april tot en met augustus. Ga daarbij vroeger in de ochtend, wanneer het nog niet loeiheet is en je de mooiste foto’s bij Kampung Berua maakt.

Hoe kom je in Rammang Rammang?

Rammang Rammang ligt in Maros, een plaatsje 40 kilometer ten noorden van Makassar. Makassar, de hoofdstad van Sulawesi, is vrij eenvoudig te bereiken vanuit diverse andere Indonesische bestemmingen. Zo vlieg je er vanaf Bali in 1 uur en 20 minuten naartoe.

Vanaf Makassar Airport is het 1 uur rijden om in Rammang Rammang te komen, al kan het door de verkeersdrukte langer duren. Houd rekening met maximaal 1,5 uur. Vanuit het centrum ben je 1,5 tot 2 uur onderweg.

Allereerst kun je natuurlijk op eigen houtje gaan met de scooter, al is het hebben van een gids echt een meerwaarde omdat je op die manier de bijbehorende verhalen van het gebied te horen krijgt. Dit kan een local zijn uit Makassar die het gebied goed kent, zoals in mijn geval Annisa. Een scooter huur je overigens voor 70.000 IDR per dag in Makassar.

De andere optie die ik al even besprak is met een gids die je met de auto brengt en terugbrengt naar Makassar. Een gangbaar bedrag hiervoor is 600.000 IDR.

Een stuk goedkoper is om gebruik te maken van de apps Grab of Gojek en via een van deze platforms een (motorbike)taxi te boeken, je wordt vervolgens bij het haventje afgezet om op de boot te stappen. Hier zit alleen wel een nadeel aan. In Maros is de kans namelijk klein dat je een Grab- of Gojek-driver zult vinden voor de terugrit, waardoor je ter plaatse een taxi moet regelen. Dit kan je zomaar 300.000 IDR kosten. Al is de kans vrij groot dat je locals uit Makassar tegen het lijf loopt die terug naar de stad rijden en je wellicht kunnen helpen.

Indien je een tour met gids hebt geboekt bij bijvoorbeeld Local Guides, dan is alles logischerwijs voor je geregeld.

Als je nog vragen hebt over Rammang Rammang, laat het weten in de comments 🙂