Tana Toraja: insider-tips voor deze fascinerende plek

Jeetje, waar moet ik beginnen als ik het over Tana Toraja heb? Ik kan in ieder geval zeggen dat het een van de meest fascinerende bestemmingen is die ik ooit heb bezocht. De regio is bekend (of moet ik zeggen berucht?) vanwege de eigenzinnige dodencultuur die er heerst. Begrafenisrituelen waarbij buffels worden geofferd en men de dood viert in plaats van betreurt zijn daar een voorbeeld van.

En over de Toraja-begrafenissen gesproken, de nabestaanden bewaren de lichamen in huis tot er voldoende budget is om de uitvaart te laten plaatsvinden. Niet zelden gaat het hier om jaren. Stel je voor: in de slaapkamer ligt een gemummificeerd persoon waarvan de haren, nagels en wenkbrauwen gewoon doorgroeien. Klinkt dit luguber? Wat als je ik je vertel dat er jaarlijks een festival is waar de familieleden met de overledenen in een rechte lijn door het dorp slenteren? Soms zelfs met mummies van liefst 50 jaar oud.

Nee serieus, ik maak geen grap.

Je denkt nu misschien: waarom zou ik hier in godsnaam heengaan? Tijdens je reis heb je toch helemaal geen zin om met de dood bezig te zijn?

Laat ik je één ding vertellen: als je Tana Toraja overslaat tijdens je bezoek aan Sulawesi heb je echt iets gemist. Je komt terecht in een unieke cultuur die je nergens anders zult tegenkomen. En nee, ik ben geen creep of zo die je de stuipen op het lijf wil jagen. Geloof me, je gaat het zelf allemaal ervaren wanneer je de reis maakt en omarmd wordt door de onwijs vriendelijke Toraja’s.

Behalve alles wat met de dood te maken heeft is er overigens nog een hoop meer te beleven in de Toraja-regio. Zo kun je er fantastisch hiken en fietsen.

Met de lieve mensen, vele tradities, roemruchte geschiedenis en de onwerkelijke landschappen laat Tana Toraja het hart van iedere cultuur- en natuurliefhebber sneller kloppen.

In deze blog deel ik mijn belangrijkste tips met je. Ik geef je verder alle info die je nodig hebt voor dit prachtige stukje van Sulawesi.

Activiteiten en bezienswaardigheden in Tana Toraja

Wat is er te doen in Tana Toraja? Een hoop spannends zeg ik je alvast 😉 . Hieronder lees je er alles over.

1. Woon een begrafenisceremonie bij

Aanwezig zijn bij een begrafenis in de Toraja-regio is een ervaring die je nooit meer zult vergeten. Ik heb het nog nooit meegemaakt dat een dergelijke ceremonie op deze manier wordt gevierd. Veel lachende mensen, gezelligheid en zelfs dansen met de kist. Bovendien kan het zomaar een week duren.

En het leuke is: de familie en andere nabestaanden stellen het erg op prijs als jij als toerist langskomt. Neem wel een kleine geste mee voor de familie. Denk aan suiker of sigaretten.

Mocht je het nog niet weten: degene die is overleden kan zomaar een jaar of langer in een Tongkonan-huis gelegen hebben.

Wat ik je wel echt adviseer, is om samen met een gids te gaan. Zo kom je meer te weten over de rituelen en gedragingen tijdens deze opzienbarende dagen. Vraag bij je accommodatie of er een ceremonie gepland staat die je bij kunt wonen. Let wel op, want in tegenwoordig bieden veel ‘gidsen’ zichzelf aan voor veel te hoge tarieven. Je kunt ook zonder gids naar een begrafenisritueel gaan, de locals zullen je doorgaans als gast accepteren. Al mis je dan dus wel de benodigde achtergrondinformatie.

2. Huur een mountainbike en rijd naar het zuiden

Net zoals op zoveel plekken in Indonesië, kun je op redelijk wat plekken een scooter huren. Met 150.000 IDR (normaal gezien de helft in dit land) relatief prijzig overigens. Je kunt het echter ook anders aanpakken, en net als ik een mountainbike huren.

In een dag heb ik het zuiden van Tana Toraja verkend. En ja, ook daar kom je veel met de dood in aanraking. Van grafgrotten en hangende kisten tot aan tau-tau-beelden en boomgraven. Bij de laatste moet je denken aan jong overleden baby’s die staand in een boom zijn gezet. De opening is afgedekt met een luik van palmharen. Oftewel een boom vol babylijkjes. Voor mij bizar, voor de Toraja heel normaal. De naam van deze spot? Kuburan Bayi Kambira.

Mijn gids voegde er nog aan toe dat de baby vloeistoffen uit de boom kan drinken, waardoor hij of zij verder kan leven. Want in de ogen van de nabestaanden is de kleine namelijk niet overleden. Goh, wat een interessante dingen ben ik hier al te weten gekomen zeg!

Onderweg kom je trouwens langs schitterende stukken natuur, met rokende rijstvelden die groen en geel gekleurd zijn. Verder rijd je door allerlei kleine Tongkonan-dorpjes, waar je de meest enthousiaste mensen vindt die je je maar kunt voorstellen.

Aan het eind van de middag kom je uit bij de stad Makale. Behalve een standbeeld in het water bewonder je er een reusachtig exemplaar van Jezus Christus: Buntu Burake. Zelf heb ik ‘m alleen van afstand bekeken, aangezien locals me zeiden dat het nog een dik uur omhoog rijden was.

De bestemmingen die ik je aanraad, zijn: Londa, Lemo, Kambira, Suaya, Tampang Allo en het eerder genoemde Makale. Weet dat je per bezienswaardigheid 30.000 IDR entree dient te betalen. Het blijft Indonesië hè 😉 .

Hoe ik het beleefd heb? Al met al had ik een best wel spookachtige dag verwacht eerlijk gezegd. Maar weet je? Het voelde juist allemaal heel vredig.

Makkelijk was het vinden van een fietsverhuurbedrijf overigens niet. Uiteindelijk kwam ik het bedrijf TOSA Toraja One Stop Adventures tegen. Zij verhuren bovengemiddeld goede mountaibikes van het merk Merida. De prijs is aan de hoge kant, maar het is het waard. Verder organiseren ze mountainbiketrips en kun je met ze gaan raften. Daarover vertel ik je meer in tip nummer 7.

3. Maar ga ook naar Batutumonga in het noorden

Als je van mooie uitzichten, hiken en natuur houdt dan is Batutumonga in het noorden van Toraja een must om naartoe te gaan. Het was mijn gids die me deze tip gaf, aangezien ze zelf in dit prachtige dorpje woont.

Eenmaal boven, krijg je een schitterend panorama-uitzicht over de rijstvelden als beloning. Rijstvelden die met een beetje geluk zelfs felgeel van kleur zijn.

Dus, pak de scooter of mountainbike en geniet van de adembenemende omgeving. Hoe hoger je komt, hoe mooier het uitzicht. De route alleen is daarom al de moeite waard om af te leggen.

Vlakbij ligt bovendien nog Loko’Mata, een reusachtige steen met meer dan 20 grafkamers en enkele Tongkonans in miniatuurvorm. Speciaal om te zien.

Batutumonga is overigens het bekendste dorp qua natuurpracht, al liggen er in de regio zeker nog andere plekken die hartstikke mooi zijn en bovendien minder toeristisch. Je kunt denken aan Tinimbayo, Limbong, Parinding, Tina, Perangian, Pana, Salu en Lolai. Ik adviseer je om deze vierdaagse tour te boeken waarbij je al deze pittoreske dorpjes lopend bezoekt.

4. Drink heerlijke Toraja-koffie bij Kaana Toraya Coffee

Ben je net als ik een liefhebber van koffie? Indonesië kent tal van koffieplantages met ieder hun eigen kenmerkende smaak. Zo ook in Toraja. Het ‘probleem’ voor toeristen zoals ik is alleen de manier waarop men het bereidt: koffiepoeder in een glas en vervolgens roeren met een lepel. Gevolg: waterige spul met drab. Indonesiërs zweren erbij, ik krijg het totaal niet weg.

Maar gelukkig zijn er in Rantepao enkele zaakjes met machines en filterspecialiteiten. Een daarvan is Kaana Toraya Coffee. De variatie is groot, zo kun je zelfs kiezen voor ‘Vietnamese drip’. Mijn favorieten: de dubbele espresso en de Toraja-filterkoffie.

De koffiespot is niet heel eenvoudig te vinden, maar met Maps.me of Google Maps moet het goed komen.

5. Bezoek een Tongkonan-dorp

Ik noemde het woordje ‘Tongkonan’ al regelmatig in dit artikel. Een Tongkonan is een Toraja-huis met het typische zadelachtige dak. Of een dak in de vorm van een boot, het is maar hoe je het ziet.

Anyway, het is leuk om kennis te maken met de lokale bewoners die in zo’n Tongkonan-dorp wonen. Zelf ben ik met Liber -een local uit Makassar- naar Tongkonan Rante in Bolusu gegaan. Een erg toffe ervaring. Zo heeft hij mij de binnenkant van zo’n huis laten zien en heb ik kennisgemaakt met alle bewoners. Daaronder enkele verlegen kindjes die na een tijdje spontaan in groepsverband begonnen te zingen.

De locals hebben me aan het eind van de middag uitgenodigd om een nachtje te blijven slapen. Alleen, aangezien ze er op de grond tukten, leek me dat niet zo’n goed plan.

Je kunt ook een kijkje nemen bij het dorp Palawa, hoewel dit naar mijn mening veel minder bijzonder is. Het is eerder een toeristische attractie vind ik. Zo betaal je entree om toegang te krijgen tot een woning en zijn er diverse souvenirwinkels met ietwat opdringerige verkoopsters.

Ten slotte is Kete Kesu een Tongkonan-dorp dat populair is. Ze is zelfs tot werelderfgoed benoemd door UNESCO. Naast de zadelhuizen heb je er rijstschuren, hangende graven en kun je er gave trektochten maken.

6. Maak kennis met Ma’nene: een bizar ritueel

Nu weet ik dat oordelen over het algemeen onjuist is, maar als ik Ma’nene als bizar bestempel, zeg ik niets verkeerd denk ik zo. Zoiets heb je nooit eerder gezien hoor. Check de bovenstaande foto maar!

Ma’nene is het ritueel waarbij gemummificeerde lijken worden gedroogd, verschoond en verkleed. Vervolgens lopen de nabestaanden met de overledenen in een rechte lijn door het dorp heen. Deze rechte lijn vormt het pad van Hyang en heeft een spirituele betekenis. Men gelooft dat de ziel van de overleden persoon erover heen moet gaan om verbinding te maken met Hyang, een bovennatuurlijke kracht.

Ooit een ‘wandelende’ mummie met een zonnebril gezien? In Toraja is het bepaald geen uitzondering.

Er is geen vaste datum waarop Ma’nene wordt gehouden. Wel is het slechts eenmaal per jaar en ergens eind augustus.

7. Ga raften op de Mai’Ting River

Mocht je de spanning op een geheel andere manier willen opzoeken, dan is raften op de Mai’Ting River misschien iets om te overwegen. Al moet je geen hele grote uitdaging verwachten of zo, maar nat ga je sowieso worden 😉 .

Tijdens de boottocht zie je bijzondere dieren als leguanen, zilverreigers en korhoenders en kom je langs kliffen, ravijnen en watervallen. Bij een van de watervallen zal je stoppen om te lunchen en te genieten van de rust van de natuur.

De Mai’Ting River ligt even buiten Rantepao en je wordt ’s ochtends rond een uur of acht opgepikt. Om twee uur ben je weer terug. Je tour regel je via het al genoemde TOSA Toraja One Stop Adventures.

Is Pasar Bolu de moeite waard?

Pasar Bolu is een markt net buiten het centrum van Rantepao. En niet zomaar een markt. De grootste inkomsten komen hier voornamelijk uit de verkoop van waterbuffels, die aangekocht worden voor offers tijdens begrafenissen.

Zelf vond ik het weinig bijzonder om te zien, en eerlijk gezegd behoorlijk sneu voor de dieren. Sneu, omdat ze met een touwtje aan hun neus vastgemaakt zitten en nauwelijks ruimte hebben om te bewegen.

Behalve waterbuffels worden en tevens varkens aangeboden. Verder uiteraard ook de gebruikelijke groenten, fruit en lokale koffie. Een kokosnoot is er trouwens spotgoedkoop. Slechts 5.000 tot 7.000 IDR. In euro’s betekent dit maximaal 45 cent.

Gebruik Rantepao als uitvalsbasis

Eerlijk gezegd dacht ik afgezet te worden in het dorp Toraja, na de lange busrit vanuit Makassar gemaakt te hebben. Maar al snel kwam ik erachter dat het de naam is van de gehele regio. Een regio met diverse stadjes, waaronder Rantepao en Makale.

Ik adviseer je om naar Rantepao te gaan, een levendige bestemming vanwaar je eenvoudig naar de hoogtepunten van Torajaland kunt gaan. Bovendien vind je er talloze verhuurbedrijven, toeristen-informatiepunten, goedkope guesthouses en zelfs een klein fitnesscentrum.

Hoe zit het met transport in Rantepao?

Om Tana Toraja te verkennen heb je drie opties: je huurt een mountainbike (150.000 IDR voor 6 uur of 300.000 IDR voor 24 uur), je huurt een scooter (150.000 IDR per dag) of je regelt een chauffeur die je rondrijdt (400.000 IDR per dag). Tenzij je al een tour hebt geregeld via bijvoorbeeld Local Guides, dan is alles voor je geregeld.

De apps Grab en Gojek werken helaas niet in Rantepao. Voor (motorbike)-taxi’s kun je terecht bij de locals. Reken op 20.000 IDR voor een ritje op de scooter binnen de stad.

Welke plekjes zijn aanraders qua eten en drinken in Rantepao?

Koffie is een specialiteit in Toraja en ik noemde Kaana Toraya Coffee hierboven al. Twee andere leuke koffietentjes zijn Letter el cafe en ToRi Coffee. Bij de laatstgenoemde hebben ze tevens verrassend goede smoothie bowls, ideaal dus als je op zoek bent naar een lekker ontbijtje.

Een andere favoriet van me was JAK Koffie. Zij zijn echter helaas failliet gegaan tijdens de corona-crisis.

Indien je trek hebt in noedels of gewoonweg ‘nasi goreng’, dan is Warung Makan Pangsit Solo een eetzaak die ik je aanraad. Typische Toraja-food proberen? Loop in dat geval even binnen bij Warung Pong Buri. Gado-gado ken je vast wel, ‘lalapan’ niet denk ik. Dit is gefrituurde kip of vis, met witte rijst, wat kool en verse sambal. Ik vind het heerlijk 🙂 . Voor beide Indonesische specialiteiten is Warung Solo Indah een goede plek. Soepen zijn ook echt een dingetje in Toraja trouwens, bij Warung Coto Kerbau Rantepao hebben ze zelfs buffelsoep.

De bovengenoemde eettenten zijn allemaal warungs en daarmee lokale plekken. Zoek je net iets meer comfort en een mooie setting om te zitten? Check dan het onder toeristen populaire Cafe Aras.

Waar in Rantepao raad ik je aan om te overnachten?

In Rantepao barst het van de homestays die gerund worden door lieve families. Jaren geleden liet de kwaliteit van de accommodaties nogal eens te wensen over, maar vandaag de dag is het allemaal een stuk beter geworden. Een aanrader is de Mama Tia Family Homestay. Jacob, de enthousiaste eigenaar, heeft je van alles te vertellen over het leven in de Toraja-regio. Twee andere prima plekken om te slapen zijn The Sanduk Homestay en Rura Raya Homestay.

Wat daarnaast erg vet is, is om in een traditionele Tongkonan te overnachten. Dit is mogelijk bij Ne Pakku Manja Family Home.

Qua hotels is er in Rantepao simpelweg niet zoveel beschikbaar, het zijn vooral accommodaties van de Toraja zelf waar je verblijft. Wat mij betreft een goed teken, omdat het lokale karakter van het plaatsje zo behouden blijft. Zit je toch graag in een hotel? Dan kun je bij het Toraja Misiliana Hotel terecht.

Ga met een gids op pad

Als je jouw reis door het indrukwekkende Toraja alvast geregeld wilt hebben, raad ik je aan om dit te doen via Local Guides. Zij bieden diverse veelzijdige tours aan waarbij je met een lokale gids de Toraja-regio zult verkennen, variërend van 2 tot 5 dagen.

Een voorbeeldje is deze vierdaagse tour. Je bezoekt de mooiste sites in het zuiden, slaapt in een Tongkonan-dorp en maakt een epische trektocht van Pana naar Tinapu. Ook zal je de schitterende omgeving van Batutumonga te voet verkennen.

Voor een overzicht van alle tours die Local Guides in Tana Toraja aanbiedt kun je hier kijken.

Hoeveel dagen heb je nodig voor Tana Toraja?

De Toraja-regio is uitgestrekt en daarmee kun je er makkelijk een week of langer verblijven. Ik zat er zelfs 2 weken haha!

Maar goed, de meeste reizigers hebben deze tijd natuurlijk niet en willen in de tijd die ze hebben de belangrijkste hoogtepunten van een plek zien. In dit geval adviseer ik je om tenminste 3 volle dagen uit te trekken om Tana Toraja te ontdekken.

Wat is de beste reistijd voor Tana Toraja?

Eerlijk gezegd kun je Tana Toraja het hele jaar door bezoeken. Het weer is er namelijk vrij constant, al loopt het droge seizoen officieel van midden april tot en met begin oktober.

Ben je er buiten die maanden in het regenseizoen? Geen probleem, doorgaans betekent dit dat je een fikse bui per dag hebt, vaak aan het eind van de middag.

Qua hikes zijn april, mei, juni, september en oktober normaal gesproken de mooiste maanden.

De meeste begrafenissen worden gehouden in juli en augustus, in die maanden heb je daarom de meeste kans om zo’n ritueel bij te wonen. Tegelijkertijd komen er in deze periode de meeste toeristen naar de Toraja-regio, al is het nog altijd geen plek die megadruk wordt. Sulawesi is immers geen Bali. Zelf was ik er trouwens in september en had ik geen moeite om een uitvaart te vinden om bij te wonen.

Hoe kom je in Tana Toraja?

Ik ben vanuit Makassar met de bus naar Rantepao gegaan. Een rit van, zo beweert men, 7 uur. Echter, ga maar van 9 tot 10 uur reistijd. Je hebt de keuze uit een dag- of nachtbus. Zelf vond ik het fijn om ’s ochtends om 9 uur te vertrekken en aan het begin van de avond aan te komen. Ik ben nou eenmaal niet zo’n busslaper.

De bussen vertrekken vanaf Terminal Daya, waar je eenvoudig met een Grab-bike of -taxi kunt komen. Download hiervoor de app Grab. Vanuit het centrum is dit een half uur rijden, afhankelijk van de verkeersdrukte.

Het vliegtuig is een andere optie, je doet er dan slechts 55 minuten over. Je vliegt in een groter propellervliegtuig met vliegmaatschappij Wings Air. Check Skyscanner.nl voor de tijden en prijzen. De piepkleine luchthaven, die er met het Tongkonan-huis trouwens erg grappig uitziet, ligt op ongeveer 1 uur rijden van Rantepao. Je pakt daar een bus of taxi om in Rantepao te komen.

Welke bestemming bezoek je na Tana Toraja?

Sulawesi is gigantisch en het is niet altijd even eenvoudig om je volgende bestemming te kiezen. Daarom help ik je hieronder een handje.

Veel backpackers kiezen ervoor om na Tana Toraja door te reizen naar Tentena (13 uur reistijd), met name bekend vanwege het Posomeer. Na Lake Toba op Sumatra is dit grootste meer van Indonesië. In de buurt liggen verder ook nog watervallen, jungle en kleine dorpjes. Vanuit Tentena is het daarna leuk om door te reizen naar de Togean-eilanden via Ampana (7 uur reistijd).

Je kunt je reis op Sulawesi tevens regelen via Local Guides. Zo bieden zij deze zevendaagse trip aan die er als volgt uitziet: Makassar –> Rammang Rammang –> Lake Tempe –> Tana Toraja –> Bira –> Makassar.

Voor een perfecte route door Sulawesi raad ik je aan om Backpackgids Indonesië aan te schaffen. Ik heb met ziel en zaligheid aan deze gids gewerkt en onder andere een onvergetelijke reis op Sulawesi voor je uitgestippeld.

En… Ben jij al eens in Tana Toraja geweest? Wat zijn jouw ervaringen? Heb je vragen? Laat het in de comments weten 🙂 .