Het is 29 oktober 2018 als ik wakker word op mijn kamer in een buitenwijk van Kuala Lumpur. Op mijn telefoonscherm is te lezen dat er deze ochtend een vliegtuig is neergestort in Indonesië, alle 189 inzittenden zijn om het leven gekomen. Het zou om een nieuw type Boeing gaan, de 737 MAX.
Krap 5 maanden later is er alweer een vliegramp van ongekende omvang. Nu in Ethiopië. Wederom laten alle passagiers het leven. Ditmaal 157. En weer blijkt de Boeing 737 MAX het toestel waar het om gaat.
Een paar weken geleden boekte ik een vlucht naar Alicante in Spanje. Nadat ik de boeking even later bekeek op Skyscanner, zag ik het volgende:
Er valt je waarschijnlijk niet direct iets op. Maar je ziet wel dat er ‘Boeing 737 MAX’ staat, het gevreesde en gehate vliegtuig wat in korte tijd twee keer crashte en 346 mensen de dood in heeft gejaagd.
Dit voelde serieus niet goed en ik had niet gedacht dat er in Europa (alweer) gevlogen zou worden met deze gevoelsmatig gevaarlijke vlieger.
Uiteindelijk heb ik het toch gedaan, en zal ik in dit artikel m’n ervaringen met je delen. Want als jij binnenkort ook in de 737 MAX stapt, kan ik me goed voorstellen dat je ertegenop ziet.
Ikzelf was in ieder geval best wel zenuwachtig, een gevoel wat tijdens de vlucht op enig moment alleen maar erger werd. Daarover verderop meer.
De 737 MAX-crashes: wat is hier fout gegaan?
Graag geef ik je een klein beetje achtergrondinformatie van de crashes, zodat je een beter beeld krijgt van de Boeing 737 MAX en wat er mis is gegaan. Ik zal proberen om het je zo simpel mogelijk uit te leggen.
Allereerst is het goed om te weten dat de motoren van de 737 MAX groter zijn dan die van het vorige type 737. Door de beperkte ruimte onder de vleugels -en omdat Boeing de carrosserie van de oude 737 gebruikte om zo snel mogelijk te kunnen produceren, en op die manier concurrent Airbus bij te kunnen benen-, heeft men ervoor gekozen om de motoren een stuk naar voren én hoger te plaatsen. Het gevolg hiervan is echter dat het toestel tijdens het vliegen teveel achterover gaat hangen: de neusstand wordt verhoogd.
Wanneer de neus té hoog staat kunnen er tijdens een vlucht onveilige situaties volgen. Door de vergrote invalshoek kan bijvoorbeeld een overtrek of stall ontstaan. Hierdoor volgt de luchtstroom het profiel van de vleugels niet meer, waardoor het vliegtuig naar beneden valt. Bijsturing van de piloot is nodig om het toestel terug in evenwicht te brengen, zodat deze als het ware weer ‘vastgehouden’ wordt door de luchtstroom.
(Even tussendoor: bizar toch, dat een toestal op deze manier wordt ontworpen? RTL bevestigt dit, en stelt dat winst boven veiligheid zou zijn gegaan bij Boeing.)
Boeing heeft echter het zogeheten ‘MCAS’ ontwikkeld, met als doel alles automatisch te laten verlopen tijdens de hiervoor beschreven ongewenste situatie. Dit computersysteem drukt de neus naar beneden om voor evenwicht te zorgen.
Ten tijde van de crashes vertrouwde het MCAS op de input van één enkele sensor. Precies hierin zat hem het gevaar. Want wat als deze sensor verkeerde informatie doorgeeft, wanneer er met andere woorden een te hoge stand van de neus wordt gecommuniceerd? Het gevolg is dat de neus (te ver) naar beneden wordt gedrukt door het MCAS, en de neus daarmee naar beneden komt te staan. Vervolgens val je dus, en in het ergste geval stort je neer. Tenzij je als piloot het overrulende MCAS uitschakelt en ingrijpt.
Precies dit is gebeurd bij de twee crashes waarbij de Boeing 737 MAX betrokken raakte, de sensor was namelijk kapot en gaf verkeerde informatie door. De piloten van de vluchten wisten, door het ontbreken van handleidingen en training, niet hoe ze het MCAS uit moeten zetten en kwamen zo in een nosedive terecht. Sterker nog, de piloten van de Lion Air-ramp in Indonesië wisten niet eens van het MCAS af. Er is gebleken dat de piloten liefst 26 keer de neus weer omhoog hebben proberen te krijgen, tevergeefs.
Na de vliegramp in Ethiopië heeft de 737 MAX bijna 2 jaar aan de grond gestaan. Diverse aanpassingen zijn gedaan, het MCAS werkt voortaan met twee in plaats van één sensoren én de piloot kan het systeem altijd overrulen.
Feit blijft desalniettemin dat de 737 MAX in evenwicht gehouden moet blijven worden door een computersysteem (MCAS) als gevolg van een ontwerpfout.
De Tijd uit België stelt zelfs: “De Boeing 737 MAX is structureel verkeerd gebouwd. Het is een instabiel toestel dat nooit meer zou mogen vliegen.”
De enige Nederlandse maatschappij die met de 737 MAX vliegt is vooralsnog TUI.
Meer weten? Zembla maakte er deze reportage over.
Mijn ervaring tijdens de vlucht met de 737 MAX
Het is wachten geblazen als mijn vader en ik op Eindhoven Airport staan. Nog even een ijskoffie bij de Starbucks dan maar. Niet precies wetend waarom googel ik ‘Boeing 737 MAX’, waarna een nieuwsartikel van enkele dagen geleden met alweer zorgwekkende berichten in de zoekresultaten verschijnt:
Als je al in de spanningsmodus zit, zul je vrijwel altijd zulke berichten krijgen. In die zin relativeer ik het enigszins voor mezelf en moet ik er zelfs om lachen, al is het opnieuw een verre van positief bericht met betrekking tot de MAX.
Een half uur voor vertrek lopen we naar gate 4. Die zit afgeladen vol en er is amper beweging te zien. We nemen plaats op de twee stoeltjes achter ons en m’n vader neemt een hap van een zompig pizzabroodje. Ik ga overeind zitten en tegelijkertijd vecht ik tegen een mega-geeuw die opkomt, maar seconden later besluit ik me eraan over te geven. Waarom ook niet?
In de app van Trip.com, waar ik het vliegticket heb geboekt, zie ik plotseling dat we vliegen met een Boeing 737-800. Dit zou met andere woorden betekenen dat we niet in een 737 MAX zouden belanden. Skyscanner laat echter al wekenlang het tegendeel zien en toont juist wel de 737 MAX.
Misschien valt het allemaal mee en zitten we dus gewoon in de oude vertrouwde 737.
Een minuut of tien later melden mijn pa en ik ons bij de controlepoortjes, terwijl twee andere mensen blijkbaar hun paspoort niet hebben meegebracht en dus niet aan boord kunnen. “Hoe kun je zo stom zijn?” snauwt de dochter naar haar vader. De tirade gaat door en hij laat het ogenschijnlijk allemaal over zich heenkomen.
Plaatsvervangende schaamte overvalt me. Alsof hij dit expres doet, denk ik dan.
Wij twee zijn in elk geval door de controle en sluiten buiten in de rij aan. Daar zie ik het vliegtuig staan, ik kan er echter verder weinig zinnigs over zeggen. Een type-aanduiding ontbreekt en het toestel oogt eerlijk gezegd zoals een normale Boeing 737.
Eenmaal ingestapt zie ik op de veiligheidskaart het type wél staan: 737-8200. Hmm… Wat is dit? In ieder geval geen klassieke 737-800, en… ook geen 737 MAX?
Door de zwarte aanslag op de bagageboxen krijg ik de indruk dat het toestel al ietsje ouder is, en zodoende onmogelijk een 737 MAX kan zijn. Al besef ik me net zo goed dat dit een trucje is om mijn gedachten rustig te houden. Toch zegt ook een grote, grijzige man twee stoelen verderop met volle overtuiging dat het om een reguliere 737 gaat.
Het lucht me op.
Al is het nog altijd onduidelijk waarin we nu echt zitten. Wat is de Boeing 737-8200 met andere woorden?
Ik raak aan de praat met een vrouw naast me, de vrouw van de grijzige man die me eerder aansprak. Ze heeft kort peentjeshaar, draagt een ronde bril en haar accent laat er geen misverstand over bestaan dat ze uit België komt. Ze besluit om het op te zoeken, en na 737-8200 gegoogeld te hebben is het direct duidelijk: we zitten in een 737 MAX.
Waar ik net nog een zucht van verlichting voelde, was het nu ineens spanning die door mijn lichaam stroomde.
De motoren gaan aan en we beginnen met rijden, de rit naar het startpunt van de take off. Eenmaal daar staan we stil en is het wachten op het startschot. De enorme herrie veroorzaakt door de straalmotoren verraadt dat we op punt van vertrekken staan, hetgeen erna bevestigd wordt door de piloot die via de speakers te horen is en het alom bekende startsein geeft.
Voor me zit een stewardess, omdat ik precies de plek aan de zijkant heb zonder stoel voor me, en dus met extra veel beenruimte. Ik schat haar half twintig. Ze heeft d’r haren strak in een knot en kijkt tamelijk ongemakkelijk om zich heen, niet goed wetende waar ze haar blik moet laten. Begrijpelijk, ik voel namelijk hetzelfde.
Daar gaan we. Mijn handen en voeten voelen al klam, al probeer ik me over te geven aan de situatie.
3,2,1 en we zijn niet meer in contact met de grond. Intussen voel ik de hete dampen onder mijn oksels opstijgen en probeer ik koele lucht mijn T-shirt in te blazen.
En geloof het of niet, maar achter me praat een groep Nederlanders over neerstorten en de disbalans van het vliegtuig (waarover ik je eerder vertelde).
Kennelijk weten meer mensen ervan.
*Zweet, zweet, zweet.*
Langzaam komen we hoger en hoger.
SHIT!
Plots maken een val naar beneden. Ik probeer me gauw vast te houden door rechts mijn armsteun beet te pakken en links voor me de bovenkant van de stoel. Een koude rilling gaat door mijn lijf. Mijn buurvrouw kijkt me verschrikt aan en ik kan niet anders dan een angstige blik terugwerpen. Met alle voorkennis die ik heb is dit een scenario wat ik het liefst had willen ontlopen.
Werd de val veroorzaakt door MCAS?
Het zweet loopt over m’n voorhoofd en ik voel mijn shirt vochtig worden. De stewardess ziet maar al te goed in welke benarde situatie ik zit en haar ogen lijken aan te geven dat het allemaal goed komt, al is ze er zelf zichtbaar ook nog helemaal niet zo zeker van.
Seconden lijken minuten. Momenten als deze duren per definitie te lang.
Godzijdank gaan we daarna weer omhoog.
*Pfieuw*
Een opgeluchte lach verschijnt op het gezicht van de stewardess. Ondanks de flink blazende airco heb ik het bloedheet, toch weet ik nog net een klein lachje op mijn gezicht te toveren. De kust lijkt voor nu weer even veilig. “Dit bedoelde ik dus,” zeg ik tegen m’n buurvrouw. Duidelijk geschokt reageert ze: “Ja, dit was spannend.”
*Ding dong*
Het geluid dat er een mededeling volgt klinkt: “Blijf zitten met je riem vast, we naderen een gebied met turbulentie.”
Is het daadwerkelijk turbulentie of is er misschien iets mis? Is wat er door mijn hoofd schiet.
De twee mannen en vrouw achter me hoor ik wederom praten over het vliegtuig en dat we zonder het computersysteem feitelijk schuin in de lucht hangen.
Juist iets waar ik mijn gedachten koste wat kost bij weg probeerde te houden.
Het is alsof ik getest word.
De interne dialoog die ik met mezelf voer bestaat uit drie woorden: kalm blijven Robbert.
Op enkele schokken na lijkt de turbulentie overigens mee te vallen. Ik leg mijn kin te leun op mijn hand en probeer hetgeen te doen wat in deze situatie het beste is: wegdommelen. Diezelfde man achter me zet echter net een video op, zonder koptelefoon. Om er iets van te zeggen zie ik niet zitten, ik laat het daarom maar zoals het is.
Enkele ogenblikken later wordt het vliegtuig voelbaar heen en weer geschud, al zijn we gelukkig al klaar met opstijgen. Wetende dat de kritieke momenten vooral bij het opstijgen en landen voorvallen, lijk ik me verrassend goed te houden. Alleen, wanneer ik onder mijn oksels aan de stof van mijn blouse voel om de spanningsgraad te meten, vertelt de vochtigheid me iets heel anders. Het zweet is door twee lagen stof uitgebroken, de deodorant weet mijn angst desalniettemin goed te maskeren.
We zijn nu ruim een uur onderweg, zo’n beetje halverwege. De rust is teruggekeerd en ik ga voor een tweede slaappoging. Oordoppen zouden nu goed van pas komen, maar die heb ik die nu niet bij de hand. Ondanks de videogeluiden op enkele centimeters van mijn oren, voel ik mezelf langzaam wegzinken in een oneindige diepte. De diepte in die zo fijn is.
Van het komende uur krijg ik weinig mee, aangezien ik telkens korte powernaps doe. Pas nadat de melding volgt dat we over een half uur landen, ben ik er weer helemaal bij.
*Geeuw*
Compleet opgefrist door de schoonheidsslaapjes, maak ik me klaar voor wat in mijn hoofd wel eens een reeks van spannende momenten kon worden: de afdaling en de landing.
Het gesprek op de rij achter me gaat nu over NAC, Willem 2 en typisch Nederlands gelul over kosten van van alles en nog wat. Die luchtigheid is welkom.
Vanuit het raampje zie ik ondertussen het grillige berglandschap waar we boven zweven. De grootsheid ervan doet me klein voelen. Zou het hier misgaan, dan zijn de enigen die ons ooit nog zien hongerige gieren.
De eerste seconden verlopen soepeltjes, desondanks is er een dwingende kracht merkbaar. Een luchtdruk die die soepele daling wel eens ruw zou kunnen verstoren. “Ik heb het gevoel dat we nog wel eens behoorlijk op en neer kunnen gaan zometeen,” zeg ik tegen de vrouw die naast me zit. “Ik ook,” antwoordt ze zonder enige aarzeling.
Uiteindelijk blijkt het mee te vallen en valt het gevoel dat we samengeperst worden weg. De wielen onder de romp raken de grond en zorgen voor een subtiele klap. Nu de voorwielen alsjeblieft. Ja? Gelukkig volgen ze. We zijn veilig geland en we -ik, de stewardess en m’n buurvrouw- kijken elkaar zowel blij als opgelucht aan.
Ga ik het nog een keer doen?
Buiten de val in het begin verliep de vlucht vrij goed. Toch blijft de ontwerpfout in mijn achterhoofd zitten, iets wat gewoon niet helemaal goed voelt.
Daarom zal ik bij het boeken van een vlucht checken om welk vliegtuig het gaat. Heb ik andere opties dan de 737 MAX, dan pak ik die. Zijn die er niet, dan zal ik alsnog in de 737 MAX stappen. Met frisse tegenzin.
Heb jij al eens gevlogen met de Boeing 737 MAX?
