Ik zit samen met iemand uit Bangladesh in de bus, onderweg van het vliegveld van Kuala Lumpur naar het bruisende Chinatown. Buiten dat het opmerkelijk is dat we de enige twee passagiers zijn, de chauffeur half bezopen lijkt en we serieus bijna tegen de vangrail rechts van ons aanknallen, zie ik opeens een klein, aftands vrachtagentje langsrijden waarop staat:
Waste Management.
En of het nu toeval is of niet, ik dacht zojuist aan het totale gebrek aan afvalverwerking op Lombok, daar waar ik net vandaan kom.
Laat ik je eventjes meenemen naar een willekeurige dag in mijn homestay, die in lokale gemeenschap in het Lombokse Kuta ligt. Op Lombok noemen ze zoiets een ‘desa’.
Hoe dat er ongeveer uitziet?
Op het eerste zicht als een ongeorganiseerd rotzooitje.
Dat begint al met de koffie, die zonder filter bereid wordt. Hoopje totaal geurloos poeder in een glas en roeren maar. Al smaakt die na de ‘drabberige’ ontgroening ervan best oké moet ik zeggen. Verbazingwekkender dan de zetwijze is het brandproces. Behalve koffie flikkert de brander er een lading rijst bij om het zo goedkoop mogelijk te maken, zo heb ik me laten vertellen. Ooit zoiets gehoord? Daarbij zou het vleugje zoet van de rijstkorrels de drang om er nog een dikke lepel suiker in te doen verkleinen. Da’s, gezien het vertoonde suikergedrag van de Indo’s in elk geval een mislukte missie.
Nu even terug naar wat je bij zo’n desa kunt verwachten.
Een onverharde weg die door de regen verandert in een grote modderpoel, een harmonieuze verzameling kippen, hanen, eenden, honden, geiten en katten, mangobomen met hun zoetsappige vruchten, bamboehutjes waarin dorpsbewoners hun dagelijkse praatje houden, oude woningen in felle kleuren met foto’s aan de muren uit grootmoeders tijd, hurktoiletten en douche-emmers, zwaaiende kleuters (die soms om geld vragen) en natuurlijk een moskee. Of meerdere.
Toen ik maanden geleden een dorpeling uit Tetebatu hoorde vertellen dat Lombok bekendstaat als “het eiland van de duizend moskeeën,” dacht ik: zal wel een tikje overdreven zijn. Intussen weet ik: ze staan overal.
Hoe dan ook, de Allah-aanbidding begint in het holst van de nacht, om stipt half vijf. Oorverdovend en een minuut of tien. Is het je gelukt om terug in slaap te zinken, dan zal je er abrupt weer worden uitgerukt. Daarna is het om vijf uur namelijk wederom raak.
Nooit gedacht, maar het schelle gekraai van de hanen vind ik er inmiddels meditatief bij klinken.
Op sommige ochtenden hield de man met nasale stem zijn mond en kon ik heerlijk doorslapen. Hij deed dit trouwens niet uit medelijden of zo, er zou iets met de hoofdspeaker aan de hand zijn. Om half zeven ontwaken is dan ineens een ongekende luxe.
Alles went desondanks, zelfs het nachtelijke gebed. Om half vijf ochtend te noemen gaat me net iets te ver, ook als vroege vogel.
Toch slaan bij mij op enig moment de stoppen door. De zon is amper achter de horizon verdwenen en om klokslag half zeven begint het. Ditmaal niet uit de moskee, maar uit de islamitische school die aan de andere kant ligt, verscholen tussen het weelderig groen. Daar waar je sereniteit en niets dan dat zou verwachten. Hoogstens een sluipende varaan die de bladeren doet ritselen of een jankende hond op zoek naar wederhoor.
Nee, nee, nee. Het is nu niet zo.
Een loeihard en tot op het bot pijn doend stemgeluid knalt uit de talrijke speakers die ze op het dak gemonteerd hebben. Want hey, iedereen moet dit natuurlijk horen. Hoe vroeg of laat het ook is.
Geen idee waar de man mee bezig is, al klinkt het allerminst heilig. Had dan tenminste iemand gepakt die een fijn geluid heeft.
Mijn innerlijke stem: ach, niet aan storen, laat het van je afglijden. Cultuur, cultuur, cultuur.
Na ongeveer een half uur kapt hij gelukkig met z’n tirade, al is de stilte van korte duur. Nu is het een meisje dat een liedje inzet, waarvan ik onmiddellijk aanvoel dat het een gebed zonder eind wordt.
Ondertussen is de ceremonie, of wat het ook moge zijn, al een dik uur aan de gang en ben ik het getetter zat. Vergelijk het met iemand die de godganselijke tijd met een hamer tegen je muren aan het rammen is of een doorgeslagen klusser die nonstop z’n boor in de muur laat trillen. En dan met name de ergernis die het bij je kan oproepen.
GEK WORD IK ERVAN!
En je moet weten: ik accepteer een heleboel en ben niet zomaar op de kast gejaagd.
Ik ren van mijn hogergelegen kamer naar beneden en hoop daar iemand te treffen die me meer kan vertellen. Of beter nog: die de verlossende woorden spreekt dat het binnen enkele minuten afgelopen is. Bijval is teveel gevraagd, zo vermoed ik.
“WTF is going on here Ady?” zeg ik geïrriteerd als ik Ady, een van de neefjes van de eigenaren, een stapeltje gekreukt geld zie tellen. Terwijl ik geen enkele mentale ruimte meer heb om te lachen, is het juist dat wat hij doet.
Vervolgens zegt hij onnozel:
“It’s a muslim area here.”
En dus het is allemaal prima?
Het is steevast wat ik te horen krijg wanneer ik met een local een gesprek over de islam probeer aan te knopen. Nooit vertellen ze me wat ze daadwerkelijk voelen bij een bepaalde handeling of uitdrukking uit het heilige boek.
Telkens is het weer dat het in de Koran staat, dus is het zo en worden het instinct plus (kritisch) nadenken in de vriesstand gezet. Of misschien stonden ze daar al in, zou evengoed kunnen.
Jammer, maar wel begrijpelijk. Want A) ze zijn ermee opgegroeid en daarom is het diepgeworteld en B) je enigszins kritisch erover uitlaten is ‘haram’ oftewel not done.
Tegen Troy, een van de andere gasten in de homestay, roep ik iets als:
“Waarom accepteert iedereen dit zomaar, en is er niemand die zich laat horen?!” En dan druk ik me uit als brave Hendrik die doordacht zijn woorden kiest om Ady niet onnodig te kwetsen, want in feite bedoel ik eerder een dappere strijder die bij wijze van spreken een kokosnoot door de ramen smijt of met een tang de kabels van de speakers doorknipt.
Het antwoord las ik diezelfde avond op online forum Reddit: protesteer en gij zult in de bak belanden. No jokes! Ik ga er gemakshalve even vanuit zelf geen gevaar te lopen na het delen van voorgaande woorden. Mocht er een maandenlange radiostilte volgen op deze site, dan snap je hoe het zit. Je weet maar nooit hè.
Nog een antwoord is dat de meeste zielen op het eiland het gewoonweg niet storend (lijken te) vinden. Hoewel, op datzelfde Reddit spreken Indonesiërs wel degelijk hun ongenoegen uit over het hele gebeuren. Anoniem welteverstaan. Zo deelt iemand iets in de trant van: volgens de Koran dien je rekening te houden met je medemens en hoor je niets op de dringen. De verzen waarin zulke zaken belicht worden, hebben ze hier of niet gelezen of niet begrepen. Of bewust aan hun laars gelapt.
Overigens verklapte een halve-zonderling in een warung dat negentig procent van de Indonesiërs niet begrijpt wat ze in de moskee in het Arabisch over zich uitgestort krijgen. Laat staan wat ze zelf door de speakers blaten, vaak in oeverloos herhalende vorm. Mocht hier een kern van waarheid inzitten, schieten ze hun doel dan niet kilometers ver voorbij?
Op die vraag zal ik nooit antwoord krijgen denk ik.
Terug boven op mijn terras werp ik gauw een bik op het huis van de buurtjes, die onder het schijnsel van de maan vanaf de glimmende stenen vloer vol spanning naar een klein tv’tje zitten te staren. Zoals wij dat dertig jaar geleden deden. Het geluid van het nostalgische ding staat net zo hard als van de galmende speakers van de school. En het dotje van een ukkepuk des huizes is met kittens, kippen en eenden aan het spelen. Ergens ook wel weer schattig allemaal, die eenvoud.
Na 1,5 uur is het dan eindelijk klaar met de eenzijdige pret, en laten de opdringerige types die louter een zendend talent lijken te hebben het dorp met rust. En da’s nodig ook, want over een uur of zeven staat het volgende evenement gepland. De welbekende half-vijf-wake-up-call.
Wat is nou de link met de afvalwagen in Kuala Lumpur, waarover ik je in het begin vertelde?
Die zal ik je nu uitleggen.
De volgende dag breekt het zonnetje na dagen plensbuien weer eens door, en sta ik op mijn balkon de nodige d-vitamines op te snuiven. Hier wordt een mens blij van.
Zodra ik naar beneden kijk, is het niettemin rap gedaan met het plezier. Ik zie Ady de volledige inhoud van een prullenbak in de straatgoot kieperen. Plastic, papier, glas, fruitresten; een viezig mengelmoesje van van alles en nog wat. Een scheut van lage vibraties trekt door me heen, en als zijn ogen de mijne bereiken kan ik niet anders dan “Tidak bagus” uitbrengen, wat letterlijk “Niet goed” betekent.
Voor Ady is het desondanks de normaalste zaak van de wereld. Evenals voor de buurtbewoners, want een uurtje later flikkert ook de gezette overbuurvrouw de inhoud van haar vuilbak over het struikgewas de goot in. Ze lacht erbij, volgens mij denkend goed bezig te zijn.
En zo gaat het dag in dag uit.
Het enige alternatief wat er is, is het afval in de hens te zetten. Ook dat gebeurt aan de lopende band, veelal aan het eind van de middag. De desa is dan gehuld in rookpluimen die op dichte ochtendnevel lijken zoals die zo mooi boven de rijstvelden kan hangen. Tegelijkertijd dringt de ondraaglijke stank van smeulend plastic dwars door het enkele glas van je kamer je neus binnen.
Ik weet heus wel dat ze niet anders kunnen en de overheid de mensen haast letterlijk in de stront laat zakken. Dan nog is het pijnlijk om mee te maken.
De redenatie van de immer breed grijnzende Ady is eigenlijk alles zeggend:
“When it rains the garbage will go away.”
En inderdaad, bij regen stroomt het poepbruine water door de goten zoals je bij zware overstromingen wel eens ziet. De rotzooi verplaatst zich daarmee. Dan ligt het niet meer in het zicht en dus is het probleem opgelost. Make that the cat wise!
Geen idee waar die straatrivier uitmondt trouwens. Echter, als je een van Kuta’s meest paradijselijke stranden Tanjung Aan betreedt, liggen me daar toch een paar afzichtelijke bergen plastic. En die arme koeien er maar in zitten grazen. Ongelooflijk gewoon.
Tot zover een paar mindere kanten van Lombok. Want ja, die zijn er wel degelijk. Voor de rest is het er vooral prachtig hoor.
