Je kent het wel uit AziĂ« denk ik. Rond een uur of vijf ’s middags struin je door de straten en zie je de eerste mensen hun eetkraampjes gereedmaken. Een reusachtige wok wordt op het vuur gezet, de barbecue wordt aangestoken en stukken kip en tempĂ© worden ondergedompeld in loeihete olie. Verderop staat een man maĂ¯skolven te besmeren met vette boter om ze gereed te maken voor de gril.
Vervolgens komen er kruidige dampen vrij die je neus binnendringen en je meteen zin geven om iets te bestellen. De rokerige straten, de mix van geuren en de vele mobiele eetstalletjes zorgen voor typisch Aziatische sferen. Zo ook op Bali.
Nasi campur, nasi goreng, babi guling, nasi Padang, vegan-food, kipsatĂ©, ayam betutu, bakso, lalapan… Yep, het eten op Bali is geweldig en alle smaakbehoeften worden er vervuld.
Nu ik al een tijdje op het godeneiland woon ben ik echter achter een aantal zaken gekomen die je als nieuwe toerist waarschijnlijk niet weet, maar wel handig en interessant zijn om te weten. Die dingen, waarvan er eentje ronduit fascinerend is, deel ik met je in dit artikel.
1. Grote kans dat er een chemisch goedje genaamd MSG in je eten zit
Wat is het eten toch lekker in IndonesiĂ« hè? Eigenlijk iedereen is het daar wel over eens. Onlangs bestelde ik nasi goreng en zag ik de kok diverse witte poedertjes over de rijst uitstrooien. Suiker, zout en…? Het bleek te gaan om het chemische spul MSG, een smaakversterker waar IndonesiĂ«rs dol op zijn.
“Doen we het er niet op, dan verliezen we klanten,” zo hebben talrijke warung-eigenaren me verteld.
Als ik ergens ga eten vraag ik sindsdien altijd of ze de MSG achterwege willen laten. Ga je echter naar een eettentje waar de gerechten al voorgemaakt zijn, zoals nasi campur of nasi Padang, dan kan dit uiteraard niet. Maar elke dag MSG binnenkrijgen lijkt me in ieder geval niet verstandig.
2. Sommige warungs gebruiken zwarte magie
Tijdens een ochtendje sporten vertelde een Balinees van een jaar of vijftig me over zwarte magie op Bali, en met name vanuit de moslim-gemeenschap. Javanen die een warung op Bali zijn gestart en er nogal opmerkelijke praktijken op nahouden.
Zo sprak hij over warungs die vanwege een gebrek aan klanten aan de hand van zwarte magie de smaak van het eten weten te verbeteren en op die manier het restaurant vol klanten krijgen. Duivelse spreuken zouden over de gerechten worden uigesproken. Of het behoorlijk smerige verhaal waarbij het ondergoed van een ongestelde moslima als ‘speciaal’ ingrediĂ«nt voor de soep dient.
En zo ging de man nog een poosje door. Ik dacht bij mezelf: zegt hij dit alles omdat hij als hindoe geen fan is van moslims, of zit er een kern van waarheid in?
Aan de overkant van de sportschool zit een islamitische warung en ben ik met de eigenaresse gaan praten. Zij vertelde dat er inderdaad zwarte magie op Java is en in bepaalde warungs wordt toegepast. Maar net zo goed in Balinese warungs, zo beweerde ze. De vrouw wist zelfs enkele namen van eetzaken met duistere krachten, al kon ze die niet prijsgeven vanwege slechte karma.
Zelf ben ik een beetje onderzoek gaan doen, en ontdekte ‘cetik’. Een vorm van zwarte magie waarbij een persoon vergiftigd wordt via voedsel. Het door mantra’s vergiftigde eten kan enkel waargenomen worden met het zesde zintuig en kan het slachtoffer flink in de problemen brengen.
Bijzondere verhalen…
3. Men injecteert etenswaren met formaldehyde
Vis, vlees en fruit; in bepaalde restaurants zou men ze een injectie met formaldehyde (lokaal ‘formalin’ genoemd) toedienen om de producten langer houdbaar te houden. Voor de duidelijkheid: dit is chemisch spul wat men gebruikt om onder andere te voorkomen dat een lijk ontbindt en logischerwijs schadelijk voor je gezondheid. Net als MSG wil je deze troep daarom liever niet in je systeem hebben.
En omdat verhalen het meest tot de verbeelding spreken, heb ik er nog eentje voor je. Tegen een man waarmee ik aan de praat raakte sprak ik vol lof over het plaatselijke Padang-restaurant in Ubud. Het oh zo lekkere eten uit Sumatra, vooral bekend om rendang-rundvlees, het bijbehorende sausje en groene sambal. De man trok echter direct een gezicht vol afkeuring waaruit bleek dat hij het helemaal niks vond. Zo zou men er de kip en vis injecteren met formalin en de overgebleven stukken meerdere keren opnieuw in de frituur gooien, en het op die manier een week of zelfs langer aanbieden aan de onwetende klant.
Of het bovenstaande waar is? Geen idee. Het formalin-verhaal heb ik desalniettemin al vaker gehoord, ook op het Maleisische eiland Tioman.
Als je ergens een visje of een ander vers product gaat eten, kun je dus altijd vragen of er formalin inzit. ‘Ada formalin?” is de vraag die je in het Indonesisch stelt.
4. Er gaan nogal wat spookverhalen rond over de Bali belly
Een vraag die regelmatig voorbijkomt is: “Waar of wat moet je absoluut niet eten op Bali?” Wat je dan veelal als antwoord ziet zijn zaken als voorgekookt eten, ijsklontjes, voorgesneden fruit, pittige dingen en streetfood in algemene zin.
Laat ik je een dingen zeggen op basis van mijn eigen ervaringen: ik vind dit echt regelrechte onzin en heb het idee dat zulke info geschreven is door mensen die gewoonweg nooit op Bali geweest zijn.
Tuurlijk, er bestaat zoiets als de ‘Bali belly’, een min of meer komische naam voor een voedselvergiftiging op Bali. Maar zo’n voedselvergiftiging kun je overal oplopen, ook wanneer je in Nederland bent. Ja toch?
Het kan wel voorkomen dat je lichaam moet weten aan de nieuwe bacteriĂ«n en Ă¼berhaupt het andere eten op Bali. Maar als ik voor mezelf spreek ben ik nu dik 3 maanden op het eiland, en nog geen een keer ziek geweest na het eten van iets.
Een ijsthee (‘es teh’) of sinaasappelsap met ijs (‘es jeruk’) gevaarlijk? Nee joh, ben je gek. Ja, wanneer men ijsklontjes van kraanwater maakt is het een ander verhaal, ik heb dit alleen nergens meegemaakt.
Toevallig sprak ik van de week een gozer uit Amerika die zei ziek geworden te zijn na het eten in een hippe veganzaak. Zo’n typische tent waar je zoiets niet zou verwachten. Want voedselvergiftigingen loop je toch vooral op bij vies uitziende lokale warungs of gammele eetkraampjes đŸ˜‰ ?
Wel raad ik je aan om in eettentjes waar het eten al gekookt is te vragen wanneer men het heeft gemaakt. Dit geldt bijvoorbeeld voor gerechten als nasi campur en nasi Padang, waarbij je uit bakjes of van bordjes kiest wat je wilt. In sommige warungs koken ze bijvoorbeeld alleen ’s ochtends, later op de middag of in de avond wil je die gerechten liever niet meer eten.
5. Afzichtelijke eettentjes zijn vaak de beste
Veel mensen brengen hun reis op Bali door zonder daadwerkelijk authentiek Balinees of Indonesisch te eten. Ze denken desondanks de lokale keuken wel degelijk ontdekt te hebben. Immers, als je gado gado, nasi goreng, sate ayam, babi guling, nasi campur, nasi lawar enzovoorts ophebt, is dat toch zo?
Nee, niet helemaal als je het mij vraagt. Het gros van de toeristen komt namelijk in restaurants waar je nooit of te nimmer locals ziet eten. In de veelal populaire warungs onder toeristen is de smaak aangepast en mijns inziens minder verfijnd en authentiek.
Diezelfde locals vind je vooral in de afzichtelijke eetzaken die bij toeristen tot twijfels leiden. Buiten hangt vaak een spandoek, binnen staan krakkemikkige tafels (of soms zelfs maar een tafel) met plastic krukken en de muren hebben scheuren die doen denken aan gebouw dat al jaren verlaten is. De tl-verlichting maakt het er allemaal niet veel beter op.
Als ik je een advies mag geven: ga juist bij die tentjes eten die het allesbehalve van hun uitstraling moeten hebben. Wedden dat je het heerlijk vindt? Je betaalt er bovendien nooit meer dan 10.000 IDR (Indonesische roepia) tot 25.000 IDR per gerecht. Omgerekend maximaal 1,50 euro. Let wel op puntje 1 uit dit artikel.
Daarnaast is mijn ervaring dat warungs die zich op een enkel gerecht richten daar vaak in uitblinken. Denk aan warungs waar ze uitsluitend nasi goreng, nasi campur of gado gado maken.
Probeer trouwens ook eens de rijstgerechten verpakt in bananenbladeren of een dichtgeniet vel grijs papier in de vorm van een piramide, die men langs de weg verkoopt. Ze kosten doorgaans slechts 5.000 IDR en zijn superlekker. Bijvoorbeeld het onder Balinezen geliefde ontbijt ‘nasi kuning’. Dit is rijst met kurkuma en kokosmelk, pinda, ei en dungesneden stukjes kip. En natuurlijk sambal!
6. Eten van hondenvlees is pas sinds kort verboden
Herinner je het nog, dat schokkende verhaal uit 2017 van stukjes hondenvlees aan een stokje geregen die verkocht werden als kipsatĂ©, oftewel sate ayam? Geen idee hoe dit nu zit, maar laten we hopen dat deze praktijken niet meer voorkomen. Het zou je maar gebeuren…
Het was tot voor kort zo dat het eten van hondenvlees in IndonesiĂ« en dus ook op Bali was toegestaan, al heb ik het nooit op het menu gezien. Op internet circuleren desondanks tig foto’s van warungs met spandoeken waarop ‘sate guguk’ te lezen valt, simpelweg hondensatĂ©.
Er is op het eiland in 2022 een wet aangenomen die het verhandelen en consumeren van hondenvlees illegaal maakt.
Overigens heb ik in Amed bizarre verhalen van een resort-eigenaar gehoord over locals die in het geheim honden mishandelen, ophangen aan een boom tot ze sterven en ze vervolgens opeten. Tja…
Heb jij tips voor eten op Bali?
