Sulawesi is qua oppervlak het vierde eiland van Indonesië en een ideale bestemming als je de sterke behoefte voelt om buiten de gebaande paden te gaan backpacken. Indien je een combinatie van cultuur, ongerepte natuur en avontuur zoekt, kan het niet anders dan dat jij hier helemaal op je plek gaat zijn.
Ik zeg avontuur, omdat je op het eiland vele (karst)berggebieden, meren, vulkanen, tropisch regenwoud, watervallen en schitterende rijstvelden vindt. Ook als je een duik- of snorkel-liefhebber bent, is ze een waar paradijs te noemen.
Zelf ben ik er al meerdere keren geweest, en telkens zie ik er weer nieuwe prachtige dingen. Ja, ik kan oprecht zeggen dat Sulawesi tot m’n favoriete eilanden in IndonesiĂ« behoort. Maar eigenlijk zijn alle eilanden in IndonesiĂ« geweldig đŸ˜€ .
In deze mini-reisgids ga ik je meer vertellen over Sulawesi, de plek die soms ook Celebes wordt genoemd. Wat is er zoal te doen en te beleven? Waar raad ik je aan om als backpacker naartoe te gaan? Op dit soort vragen geef ik je een antwoord.
Enkele feitjes over Sulawesi
- Zoals ik al eerder zei is Sulawesi het vierde eiland van Indonesië. Alleen Sumatra, Kalimantan en Irian Jaya (Papua) zijn groter. Maar vergis je hier niet in, want ook Sulawesi is supergroot. De afstand tussen Makassar en Manado is bijvoorbeeld ruim 1.700 kilometer. Dat is zoiets als van Nederland naar Spanje.
- Er wonen meer dan 17 miljoen mensen op Sulawesi. De hoofdstad is Makassar met 2 miljoen inwoners.
- De oorspronkelijke naam van het eiland is ‘Celebes’. Letterlijk vertaald betekent dit ‘hard to reach’ oftewel ‘moeilijk te bereiken’.
- Een van de langste slangen ooit is in 1912 op Sulawesi gevonden, het reptiel was liefst 10 meter lang.
- Luguber maar toch is het zo: op een traditionele markt in het plaatsje Tomohon verkoopt men dode dieren.
- Sulawesi bestaat voornamelijk uit berglandschap met veel (actieve) vulkanen. De hoogste bergen zijn Mount Rantemario (3.478 meter) en Mount Rantekombola (3.455 meter).
- In Centraal-Sulawesi vind je meer dan 400 megalieten die dateren van 3000 voor Christus.
Bezienswaardigheden en activiteiten op en rondom Sulawesi
In dit gedeelte bespreek allerlei mooie plekken die je op en rondom Sulawesi kunt vinden.
1. Verblijf een paar dagen in de hoofdstad Makassar
Grote steden is waarschijnlijk niet hetgeen waar jij voor naar Sulawesi bent gekomen, maar een paar dagen in Makassar verblijven, zal zeker geen straf zijn.
Je hebt hier onder meer het Fort Rotterdam met de bijbehorende Nederlandse pakhuizen. Dit fort werd in de 17e eeuw gebouwd ten tijde van de VOC en was daarmee het hoofdkwartier van de Nederlanders in Zuid-Sulawesi. Het bouwwerk ligt overigens middenin het centrum en is daarom makkelijk te bereiken. Een donatie wordt op prijs gesteld.
Als de zon ondergaat, is het aangenaam om op de boulevard bij Losari Beach wat te eten & drinken, en daarbij te genieten van het mooie uitzicht. Over drinken gesproken: probeer zeker eens een ‘susu jahe’. Dit is melk met gember en een geklopt ei, superlekker.
Verder zijn er ook diverse shoppingmalls waar je eens doorheen kunt wandelen. Best lekker kan ik je zeggen, aangezien het buiten vaak loeiheet is. Mall Ratu Indah is mijn persoonlijke aanrader. Daar heb je tevens een mega-supermarkt waar je nagenoeg alles kunt krijgen wat je wilt. En voor de koffieliefhebbers: er is een Starbucks met lekkere loungestoelen đŸ˜‰ .
In de omgeving van Makassar
Buiten Makassar, op zo’n 70 kilometer ten oosten van de stad, vind je de Malino Tea Plantation. Een koele, verfrissende en rustgevende plek als je het wel weer even gehad hebt met de drukte. Mei en november zijn de beste maanden om erheen te gaan, er bloeien dan vele kleurrijke bloemen.
Op een tot twee uurtjes rijden van Makassar ligt Rammang-Rammang, een landschap bestaande uit water, spectaculaire kliffen en vele rijstvelden. Je kunt hier in een vissersbootje over de rivier varen langs de bijzonder indrukwekkende karstbergen die uit het water omhoogkomen.
Na het varen stap je uit in de vallei waar je via de groene velden een grot kunt bezoeken met allerlei eeuwenoude schilderingen. Vervolgens kun je verdergaan naar een lokale familie om samen met hen gezellig iets te eten en te drinken.
Goed om te weten is dat deze bergen relatief zeldzaam zijn en Sulawesi de enige plek in Indonesië is waar ze voorkomen.
Oh, voordat ik het vergeet te zeggen: kajakken is ook mogelijk.
2. Pak de boot naar een paradijselijk eiland
Rond Sulawesi liggen ontelbaar veel tropische eilanden waar je het ultieme vakantiegevoel zult beleven. Verder heb je op veel plekken uitmuntende duik- en snorkelmogelijkheden. Hieronder heb ik wat tips voor je:
Het Bunaken National Marine Park bestaat uit vijf verschillende eilanden: Bunaken, Manado Tua, Siladen, Mantehage en Nain. Duiken rond deze eilandjes is werkelijk geweldig. Om je een indruk te geven: er zijn hier bijna drie keer zoveel koraalsoorten als in het Caribisch gebied.
Tip 1: de mooiste plek qua onderwaterleven is wat mij betreft Lekuan 2.
Tip 2: heb je al eens van muck diving, oftewel zandbodemduiken, gehoord? Lembeh Island vlakbij Bitung is wat dit betreft een van de beste spots ter wereld.
Oh trouwens, als je geen duiker bent, dan kun je hier ook uitermate goed snorkelen. Het meest kleurrijke gedeelte speelt zich namelijk tussen de 5 en 15 meter onder water af. Wat je hier zoal ziet? Zeeschildpadden, inktvissen, slakken, spectaculaire riffen en duizenden vissoorten.
Leuk om te weten: er leeft hier een reuzenschildpad van wel 2 meter lang. Vraag ernaar bij lokale duikinstructeurs.
Op zo’n 15 kilometer van Manado ligt het kleine eilandje Bunaken. Je vaart er in minder dan een uurtje heen. De entree tot het nationale park is 150.000 rupiah.
Een andere aanrader is het Kepulauan Togean National Park dat bij de prachtige Togean Islands, ook ‘Togian Islands’ genoemd, behoort. Net als bij het Bunaken National Marine Park is het koraalrif hier zeer divers, het lijkt er zonder te overdrijven net een bloementuin.
Behalve snorkelen en duiken, kun je er lekker relaxen op een van de stranden, kajakken of door mangrovebossen wandelen. De voornaamste strandjes heten trouwens Bomba, Kadidiri, Katupat en Malenge.
Alles is op de Togian-eilanden overigens vrij goedkoop, zo heb je er al hutjes voor omgerekend €10. Het is wat dat betreft een paradijs voor budgetbackpackers.
Hoe kom je er? Vanuit Ampana kun je een boot nemen naar Wakai, een van de Togian-eilanden. Deze trip duurt 4 tot 5 uur. Ook kan je vanaf Gorontalo met de boot gaan, dit duurt +/- 13 uur. De laatste optie is de ferry vanuit Bumbulan naar Dolong (5,5 uur).
Verder is ook het Wakatobi Marine Park in Zuidoost-Sulawesi een aanrader als je van bounty-paradijsjes, snorkelen en duiken houdt. En dan druk ik me nog voorzichtig uit đŸ˜‰ . Om precies te zijn bestaat de archipel uit 143 eilanden waarvan er slechts 7 bewoond zijn.
Je kunt er komen door vanaf Makassar te vliegen naar Bau-Bau. Vervolgens neem je vanaf Bau-Bau de slowboat, dit duurt om en nabij de 9 uur. Je komt aan bij Pulau Wangi-Wangi. Het alternatief is de snellere speedboot.
Tot slot is er het veel minder bekende Labengki Island, oftewel het ‘Raja Ampat van Sulawesi’. Ik heb vanuit Kendari op allerlei manieren geprobeerd om er te komen, maar dit bleek helaas niet mogelijk. Enkel een boot charteren was een optie, uiteraard voor een veel te hoge prijs. Misschien in de toekomst nog dus. Labengki wordt vaak gecombineerd met een bezoek aan het paradijselijke Pulau Sombori. Even voor jouw informatie: ‘pulau’ betekent ‘eiland’.
Tip: als je in Kendari bent om Labengki Island te bezoeken, ga dan zeker ook naar de Moramo Waterfall die op zo’n 50 kilometer (1,5 uur rijden) van Kendari ligt. Vanaf de parkeerplaats loop je in zo’n 20 minuten naar de waterval waar je boven wordt beloond met een adembenemend uitzicht. Geniet van de frisse lucht en ga zwemmen in een van de natuurlijke waterpoelen.
3. Verken de prachtige omgeving van Tentena
In Centraal-Sulawesi ligt het plaatsje Tentena, met name bekend vanwege het Posomeer. Na Lake Toba op Sumatra het grootste meer van Indonesië. Je kunt hier heerlijk een dagje relaxen.
Toch is er meer te zien. In de buurt liggen bijvoorbeeld watervallen, jungle en kleine dorpjes. Rondrijden met de scooter is dan ook een absolute aanrader om te doen.
Zo is er de indrukwekkende Saluopa Waterfall die uit liefst twaalf niveaus bestaat en in een mooi bosrijk landschap ligt. Het is erg gaaf om een scooter te huren en de mooie tocht naar dit natuurwonder zelf te maken. Maak de klim naar de boven waar je onder het vallende water kunt zwemmen.
Ook raad ik je aan om naar de Bada Valley te gaan, wat op zo’n 2 uur rijden van Tentena ligt. Je kunt er imponerende megalieten bekijken die stammen uit de 14e eeuw. Deze vallei behoort tot mooie Lore Lindu National Park, een plek met groene landschappen, vele vogelsoorten, apen, reptielen en vlinders die groter zijn dan je hand.
Ik wil je aanraden om met een lokale gids een wandeling door dit bijzondere natuurpark te maken, dit kost zo’n 70.000 rupiah. Onderweg kom je ook langs diverse traditionele stammen en mysterieuze megalieten die in de rijstvelden van de Bada-vallei liggen. Deze stenen kunnen liefst 4,5e meter groot zijn. De gids kan je alle mythes en legendes die bij deze gesteentes horen vertellen.
Vanuit Rantepao (Tana Toraja) kun je per bus in Tentena komen, al is dit met ongeveer 12 uur een behoorlijk lange zit. Het is een logische tussenstop wanneer je vanuit Rantepao onderweg ben naar de Togean-eilanden. Een andere optie is om vanuit bijvoorbeeld Makassar te vliegen naar Poso Airport.
4. Leer de traditionele en buitengewoon vriendelijke Toraja’s kennen
Ik heb het hier natuurlijk over Tana Toraja, de meest populaire bestemming die je in Centraal-Sulawesi vindt. Je kunt er onder andere trekkings door het bergachtige landschap maken, maar waar het plaatsje echt bekend om staat, zijn de bijzondere uitvaartrituelen.
Geloof het of niet, maar een overledene wordt soms jarenlang in een huis bewaard en onderhouden. Waarom dit zo is? Omdat de begrafenisceremonie meerdere dagen duurt waarvoor geld moet worden gespaard. Dit kost uiteraard tijd, waardoor de overledene nog even zal moeten wachten…
Bij de begrafenis worden trouwens buffels op brute wijze geslacht om geofferd te worden. Niet alleen buffels, maar ook varkens vinden hier de dood en worden uiteindelijk door de gasten opgegeten. Behoorlijk zielig en heftig vind ik, maar het is nou eenmaal de cultuur daar. Voor dierenliefhebbers zoals ik, is dit echter maar lastig te verkroppen.
Nadat de ceremonie is afgelopen, wordt de overledene onder andere begraven in de hoge rotsen van Toraja.
Weet trouwens dat jij als backpacker gastvrij zal worden ontvangen om bij een uitvaart aanwezig te zijn. De plaatselijke regel is namelijk: hoe meer mensen, hoe groter het aanzien van de desbetreffende familie. Ditzelfde geldt overigens voor het aantal buffels wat wordt gedood.
Neem een offer mee, dit wordt gewaardeerd door de naasten van de overledene. Denk niet te moeilijk, een pakje sigaretten kan al voldoende zijn.
Jouw Toraja-tour online boeken?
Als je jouw reis door het indrukwekkende Toraja alvast geregeld wilt hebben, raad ik je aan om dit te doen via Local Guides. Zij bieden diverse authentieke tours aan met erg goede gidsen.
Het is trouwens ook gaaf om een 2-daagse trekking door de bergen van Toraja te maken en in een traditioneel dorp te slapen bij de zeer gastvrije lokale bewoners. Een populaire tocht is die van Rantepao naar Mamasa.
Toraja staat behalve de bijzondere uitvaartrituelen tevens bekend om haar Tongkonan-huizen, oftewel de woningen met daken in de vorm van een zadel.
Ik wil je aanraden om de omgeving van Rantepao, het meest toeristische centrum van Tana Toraja, met een scooter te verkennen. Dit kost meestal zo’n 100.000 rupiah per dag, exclusief de benzine.
Tip: bij Cafe Aras in Rantepao kun je overheerlijke Toraja Food eten.
5. Reis naar de noordelijke stad Manado
De hoofdstad van Noord-Sulawesi is het eerdergenoemde Manado, na Makassar de belangrijkste stad van het eiland. Het is de uitvalsbasis om de eerder genoemde Bunaken-archipel te bezoeken.
En waar het overgrote deel van Sulawesi islamitisch is, is men in Manado juist bijna geheel christelijk. Datzelfde geldt voor het al genoemde Tana Toraja trouwens.
Een leuk weetje: verschillende Indische lui hebben me verteld dat de mooiste meisjes en vrouwen van IndonesiĂ« in Manado te vinden zijn. Of dit zo is laat ik aan jou over đŸ˜€ .
Manado zelf bezoek je overigens vooral voor de plaatselijke keuken. Ga het centrum in en ontdek de lokale pittige keuken. Bij de haven vind je veel food-trucks waar je terechtkunt. Rica-rica is een traditioneel gerecht uit deze streek. Ook klappertaart, een soort kokostaartje, is erg lekker.
Voor de rest is het vooral de omgeving van Manado die de stad een bezoekje waard maakt. Hieronder vind je mijn tips.
In de omgeving van Manado
Allereerst adviseer ik je om een bezoekje te brengen aan het Tangoko Nature Reserve, dat op ongeveer 1,5 uur rijden van Manado ligt. Behalve jungle vind je hier prachtige zandstranden met kleurrijke koralen. Leuk om te weten is dat hier het kleinste aapje ter wereld leeft: de tarsier, oftewel het spookdiertje. Doe een nachttour en spot dit schattige beestje in het wild.
Bezoek verder het eerdergenoemde Bunaken National Marine Park voor ultieme duik- en snorkelmogelijkheden, of om gewoon lekker op een wit strand te chillen.
Een andere tip is om naar naar Bukit Kasih te reizen, dat op zo’n 50 kilometer buiten de stad te vinden is. Deze heuvel staat symbool voor de harmonie tussen de verschillende religies die in de regio leven. Tevens heeft men er twee gezichten uit de rotsen gehakt, gewijd aan de voorvaderen van de inheemse Minahasa-groep die hier ooit leefde.
Het later te bespreken Tomohon ligt op slechts 25 kilometer afstand van de stad. Daarmee is het een prima bestemming om voor of na Manado te bezoeken.
6. Verken Bira en omgeving
In het zuiden van Sulawesi is het erg leuk om in het vissersdorpje Bira een scooter te huren en allerlei afgelegen strandjes te gaan ontdekken. Je komt onder meer uit bij het bekende en tevens prachtige Bira Beach, lokaal bekend als Tanjung Bira. Het zand is hier superfijn, het lijkt net alsof je voeten worden gemasseerd als je erdoorheen loopt. Maar het mooiste strand is wat mij betreft Marumasa Beach.
Behalve stranden, is het ook een hele ervaring om naar Tana Beru te rijden dat op ongeveer 13 kilometer van Bira ligt. Je kunt dit tevens met de boot doen, een mooie tocht met uitzichten op rotsen, stranden en natuur.
Eenmaal aangekomen in Tana Beru, ga je kennismaken met echte authentieke schepenbouwers, zowel kinderen als volwassenen, en kun je de gigantische houten exemplaren van binnen bekijken.
Een ander hoogtepunt in de regio is wat mij betreft Pantai Apparalang. Een door kliffen gekenmerkte omgeving met indrukwekkende uitkijkpunten.
Nog iets anders: als je in Bira wilt duiken, dan is Bira Diva Camp een hele leuke organisatie om mee op pad te gaan.
Het is trouwens ook erg gaaf om af te reizen naar Liukang Loe Island, dat tegenover Bira ligt. Je kunt hier zeer goed snorkelen.
Je kan in Bira komen vanuit Makassar via Terminal Malengkeri. De trip duurt zo’n 6 uur rijden. Laat je niet afschrikken door verhalen dat de rit oncomfortabel is, ik vond dit zelf heel erg meevallen.
7. Ga naar Gorontalo en bezoek het Bogani Nani Wartabone National Park
Gorontalo staat bekend om het duiken met walvishaaien. Verder kan je er de Hiyaliyo Da’a Waterfall bezoeken en een uitstapje maken naar het prachtige Diyonumo Island. Ook kun je vanuit Gorontalo de ferry naar de eerdergenoemde Togean-eilanden nemen, de reistijd is, zoals eerder al gezegd, 12 tot 13 uur.
Maar de plek die ik het meest ga uitlichten is het Bogani Nani Wartabone National Park. Dit is een absoluut walhalla voor natuurliefhebbers.
Heb je bijvoorbeeld behoefte om back-2-basics te gaan? Dan kan je in het nationale park kamperen. Je hebt mogelijkheden bij Kosinggolan, Toraut, Lombongo en Tambu.
Behalve kamperen, kun je er ook op uitgaan om de ongerepte jungle van Sulawesi te ontdekken. Weet wel dat het park behoorlijk bergachtig is met hoogtes tot wel 1.954 meter. Daarover gesproken: het hoogste punt is de top van Mount Gambuta.
Verder vind je er verschillende watervallen, zoals de Lombongo Waterfall, de Tumpah River Waterfall en de Mengkang Waterfall. Ook is de Lombongo Hot Springs een fijne plek. Na even gebadderd te hebben in het zuivere water, zal jij je weer als herboren voelen.
Net als in het eerdergenoemde Tangoko Nature Reserve leeft ook hier het spookdiertje, de tarsier. Maar nog zeldzamer is de wilde babirusa, een hertzwijn dat op z’n zachtst gezegd niet bepaald een fotomodel is. Tot slot leven er maleovogels waarvan er wereldwijd nog maar 5.000 zijn. Ze leggen eieren die wel 8 keer zo groot zijn als een kippenei. Toegegeven, de laatste 2 beestjes zal je niet zo snel tegenkomen.
Wil je alleen naar het nationale park en zie je in een tentje slapen niet zitten? Dan kun je ook aan de rand van het park overnachten in diverse guesthouses.
Het Bogani Nani Wartabone National Park ligt op zo’n 3 uur rijden vanuit Gorontalo.
8. Ontdek de schitterende omgeving van Luwuk
Luwuk is een schattig kustplaatsje waar je het makkelijkst per vliegtuig kunt komen. In het stadje zelf is niet zoveel te beleven, maar de omgeving is werkelijk schitterend te noemen.
Allereerst kan je je in de bekende kinderserie Teletubbies wanen bij Bukit Teletubbies. ‘Bukit’ staat voor ‘heuvel’ en het landschap bestaat er uit groene heuvels die inderdaad wat aan de Teletubbies doen denken.
Dan zijn er nog de minder bekende Banggai-eilanden. Je hebt hier onder andere het betoverend mooie Paisu Pok Lake, verder kun je er goed snorkelen en eilandhoppen. Op Pulau Peleng zijn Mandel Beach en Poganda Beach ware paradijsjes. Je komt op de Banggai-eilanden door vanuit Luwuk een boot te pakken. De boottocht duurt 2 uur.
Tot slot noem ik de de rustgevende Salodik Waterfall in Salodik Village, een dorpje vlakbij Luwuk. Toegegeven, het is niet de meest bijzondere waterval die je in Azië zal zien, maar het mooie gebied waarin ze ligt, maakt het tot een prettige spot om even helemaal tot rust te komen. En andere waterval die ik je aanraad om naartoe te gaan is de Piala waterfall.
9. Bezoek Tomohon en maak een trekking door de Minahasa Highlands
Als je van avontuur en een beetje uitdaging houdt, dan is een trekking door de hooglanden van Minahasa een absolute aanrader om te doen.
Wandel ’s ochtends in zo’n 2 uur naar de kraterrand van de Lokon-vulkaan. Ook de kraterrand van de Mahawu-vulkaan is de moeite waard. Je hebt daar een fraai uitzicht over Bunaken, Manado en de Lokon-vulkaan. Vergeet zeker geen kijkje te nemen bij Lake Linow, een met groen-helder-water gevulde krater.
Verder breng je een bezoekje aan een traditionele markt in Tomohon, ook wel ‘The Macabre Market’ genoemd. Het is nogal een bizarre plek waar je onder meer rattenvlees, vleermuizen en dode varkens kunt kopen. Maar gelukkig ook gewoon verse groenten en fruit. Maak kennis met de lieve locals en ga hier voor de ultieme culture experience.
Je vindt de Minahasa Highlands op minder dan 20 kilometer ten zuiden van Manado. Je kunt een dagtour doen, dit kost je zo’n 950.000 rupiah.
Als je in Tomohon bent, is het tevens een aanrader om met de scooter naar het meer van Tondano te rijden, een tocht van ongeveer 30 minuten. De omgeving is werkelijk adembenemend.
Zet je scooter neer en ga rond het meer wandelen of huur een fiets bij een van de vele plekjes waar dit mogelijk is. Verder is het ook leuk om een bootje te huren waarmee je over het meer kunt varen en tegelijkertijd kan genieten van de schitterende natuur.
Behalve de mooie uitzichten, vind je er meerdere gezellige restaurantjes met lekkere verse vis en lokale gerechten.
Het is al met al een ideale bestemming om een dagje te relaxen, want toeristen die vind je hier (waarschijnlijk) niet.
10. Neem een kijkje bij Lake Matano, het diepste meer van Indonesië
Als laatste bezienswaardigheid van Sulawesi noem ik Danau Matano, oftewel Lake Matano. Met een diepte van 590 meter is ze het diepste meer van Indonesië en het tiende diepste meer ter wereld. Behalve deze bizarre diepte, is de setting ook nog eens idyllisch te noemen. Het water is namelijk superhelder, en het meer wordt omringd door heuvelachtige oevers die bedekt zijn met dichtbegroeid tropisch regenwoud.
Je kunt er onder andere zwemmen, snorkelen en de boel met een kajak of lokale vissersboot verkennen. Ook is het tof om met een duikinstructeur op pad te gaan. Er liggen bovendien een aantal onderwatergrotten om te ontdekken.
Overigens is het een hele expeditie om er te komen. Het Matano-meer is namelijk te vinden in het dorpje Sorowako, dat op ruim 600 kilometer van Makassar ligt. Vanuit Makassar rijden bussen en je bent zo’n 13 uur onderweg. Het voordeel hiervan is echter dat je er nauwelijks toeristen zult tegenkomen.
Backpacken op Sulawesi: extra tips
Tot slot van deze minigids geef ik je nog wat praktische informatie. Denk aan de beste reistijd, leuke accommodaties en hoe het met transport op Sulawesi zit.
Wat is de beste reistijd voor Sulawesi?
Op Sulawesi heb je te maken met verschillende klimaten. In het noordoosten is de droge periode vrij kort, deze loopt van de maanden augustus tot en met oktober. Het zuidwesten kent een langere droogteperiode, namelijk van april tot en met november. De maanden waarin de meeste neerslag valt, zijn december tot en met maart. Januari en februari zijn daarin het natst.
Maar om een lang verhaal kort te maken:
Je kunt het eiland eigenlijk het hele jaar bezoeken, houd er in de natte maanden wel rekening mee dat het wat benauwder kan zijn. Echter, je kunt dan bijvoorbeeld ook de hooglanden ingaan waar de temperatuur een stuk milder is. Al met al is het goed om te weten dat het altijd wel een keertje kan regenen als je op Sulawesi bent, de buien zullen echter nooit langer dan 2 uur duren.
Leuke accommodaties op Sulawesi
Aangezien Sulawesi behoorlijk groot is, doe ik hieronder per belangrijke plek Ă©Ă©n of meerdere suggesties op het gebied van accommodatie.
Bira: in Bira kan ik je het Bira Dive Camp aanbevelen, de traditionele bamboehutjes liggen direct aan het strand. Verder is Marcell Guesthouse een prettige plek waar ik goed heb geslapen.
Bunaken: voor een betaalbaar en prettig verblijf, raad ik je aan om naar Jonaths Cottage te gaan. Het is er rustig, de eigenaar Rudy helpt je met van alles en er wordt heerlijk voor je gekookt. Een andere toffe plek is Jonaths Cottage.
Manado: een plaats die ik je kan aanbevelen, is het Manado Green Hostel. De kamers zijn schoon en de medewerkers zijn erg gastvrij. Een andere aanrader is S Loft Manado.
Makassar: Twee prima guesthouses in Makassar zijn Wisma Sentosa en Pod House Makassar.
Rantepao (Tana Toraja): hier is het erg gaaf om bij een homestay bij een van de locals blijven. Verder zijn Hotel Pison en Wisma Monton aangename verblijfplaatsen.
Tentena: verblijf hier in de huisjes van Dolidi Ndano Towale met een prachtig uitzicht op het Posomeer.
Togian Islands: een erg leuke plek om te slapen is Pndok Lestari Kadidiri op Kadidiri Island. Een andere aanrader is Poya Lisa Cottages op Poyalisa Island.
Transport op Sulawesi
Je kunt gebruikmaken van publieke bussen, al ben je met een minibus of een gedeelde taxi (‘kijang’) sneller van A naar B. Binnen dorpjes zie je een ‘mikrolet’ of een ‘pete-pete’ rijden, minibusjes die veel door locals en backpackers worden gebruikt. In Makassar kun je tevens de fietstaxi (‘becak’) nemen voor kleinere afstanden.
Qua (scooter)-taxi’s raad ik je aan om Grab of Gojek te gebruiken. Download een van deze applicaties, en je bent zo op de plek van bestemming. Bovendien nog spotgoedkoop ook.
Uiteraard is ook de de boot een optie, sowieso heb je deze nodig om naar de omringende eilandjes te kunnen komen. Voor lange afstanden kun je ook het vliegtuig nemen, de internationale luchthavens vind je in Manado en Makassar.
Het is ook leuk om het eiland met een scooter te verkennen. Lees wel even mijn tips voor sooter-rijden op Bali, veel ervan zijn ook van toepassing op Sulawesi.Â
What’s next?
Wat backpackers doorgaans doen, is met de boot naar Flores of Kalimantan verder-reizen. En als je Indonesië wilt of moet verlaten, dan is een directe vlucht naar Kuala Lumpur het beste wat je kunt doen.
Als je naar Flores wilt, kun je vanuit Bira een ferry nemen naar Labuan Bajo. Schrik niet: dit duurt minimaal 20 (soms zelfs 30) uur maar is een avontuurlijke ervaring die je niet meer zal vergeten. Wil je naar Kalimantan, dan pak je vanuit Makassar de boot naar Balikpapan. Deze trip duurt ongeveer 16 uur.
Ook kan je vanuit Manado of Makassar naar de andere Indonesische eilanden vliegen.
He Robbert,
Wat een super informatieve blog. Ik heb alle aanbevelingen genoteerd voor onze reis naar Sulawesi in september. Wat een aanvulling op de voorpret om dit te lezen!
Gr. Chantal
Mooi dat je er wat aan hebt!
Fijne reis alvast.
Hallo Robbert,
Is het mogelijk om zuid Suwalesi zelf met een huurauto te doen?
Gr Richelle
Hoi Richelle,
Toevallig ben ik daar nu. Zeker dat dit kan… Weet wel dat de afstanden groot zijn. Het landschap maakt daarentegen veel goed đŸ™‚ .
Hoi Robert,
Wat een super blog! Heb er al heel veel aan gehad! Zijn ook met jipur op stap geweest in sumatra. Vroeg me af hoeveel tijd je minimaal nodig hebt voor sulawesi?
Gr. Sanne
Serieus? Leuk haha! Heeft hij voor jullie ook zo’n amulet gemaakt?
Minimaal… Tja, toch zeker een maand. Tenzij je alles in een rush wilt doen, maar een plek als bijvoorbeeld Tana Toraja heeft veel meer te bieden dan enkel en alleen begrafenissen.
Ik ben nu ook op Sulawesi, alweer bijna drie weken.
Groet, Robbert
Hi Robbert,
Met veel plezier ben ik de artikelen op je site aan het lezen! Mijn
vriendin en ik zijn namelijk een reis naar Azie aan het plannen in
december en januari. Vooral om de natuur, rust, locals en lekker eten
op te zoeken (en de grote backpack-steden willen we vermijden). Het
liefst willen wij naar Indonesie, alleen hebben we vernomen dat het
dan regenseizoen is in deze periode. Nu horen wij hele verschillende
verhalen over de impact hiervan. We weten dat de temperatuur gelijk
blijft, maar het is natuurlijk jammer als we op het strand liggen en
het continu bewolkt is of dat het aan 1 stuk door regent. Toch horen
wij ook dat het vaak na een uurtje weer opentrekt.
Kan jij ons als expert vertellen of jij dit eens ervaren hebt en hoe
je dit ervaren hebt? Of misschien verhalen gehoord? Ik zag dat het in
Cambodja en Laos een droge periode is in die maanden. Kunnen we beter
daar naar toe gaan en ons laten verrassen (met een zonnetje) of lekker
ons Indonesie-reis navolgen?
Groeten,
Justine
Hoi Justine,
Ligt er helemaal aan waar in Indonesië je naartoe gaat.
Zelf ben ik nu in Semarang, waar het regenseizoen net begonnen is. Enkel in de avond regent het flink, voor zo’n twee uur. Overdag is het gewoon prima te doen. Mijn ervaring is dat het over het algemeen allemaal wel meevalt, al heb ik in Yogyakarta ook tijden gehad dat het meerdere keren per dag regende.
Anyway, ik zou gewoon lekker gaan. Als het weer eventueel toch tegenvalt, dan kun je altijd nog een ticket boeken naar een ander land of binnen Indonesië naar een eiland waar het op dat moment geen regenseizoen is.
Groet, Robbert
Hey Robbert,
Wat een superleuke blog. Bedankt voor al je informatie đŸ™‚
Mijn vriend en ik willen volgend jaar naar Indonesië en willen naar het geboorte eiland van mijn oma en moeder, Sulawesi dus. Mijn oma komt uit Manado en mijn moeder uit Makassar, ik wilde daarom een route uitstippelen tussen die twee steden, ook gezien de vliegvelden. Ik heb 2 vragen:
Is dit een route die wij in 2 weken de moeite waard is? De laatste week willen we graag in Bali of Flores afsluiten.
De togian islands willen we heel graag zien, maar ik las dat deze lastig te bereiken zijn. Is het handiger om deze trip van te voren te boeken of pas als we daar zijn?
Ik kijk uit naar je reactie!
Groetjes Tamara
Hoi Tamara,
Bedankt!
Weet wel dat Sulawesi erg groot is… Maar het kan zeker hoor. Ik zou in dat geval sowieso Tana Toraja meepakken. Vanuit Toraja kun je naar Ampana reizen voor de Togean Islands. Met 14 uur een lange zit, maar niet lastig te bereiken of zo.
Groet, Robbert
Hallo Robert
wij gaan as september 1 maand naar sulawesi
met 4 personen we landen in makassar en vliegen terug vanaf Manado
daar tussen hebben we niets geregeld
alleen voor de eerste nacht een hotel .wat is de beste manier om je te verplaatsen.
auto huren?
openbaar vervoer?
prive gidsmet auto?
kan je auto huren in makkasar en terug brengen in Manado?
we willen aan het eind van de rondreis minimaal 5 dagen uitrusten en daar kunnen duiken.
wat moeten we ZEKER gaan Zien en Doen?
gr bea
Hoi Bea,
Leuk!
Ik zou kiezen voor openbaar vervoer (bussen) en het vliegtuig. De afstanden zijn namelijk erg groot, daar moet je je niet in vergissen.
Duiken kan bij Bunaken maar bijvoorbeeld ook rond de minder bekende Wakatobi-eilanden.
Verder sowieso naar Tana Toraja gaan. Bira vond ik ook leuk, al is dat geen must als je bijvoorbeeld al naar eilanden gaat voor mooie stranden.
Het ligt er een beetje aan wat je zoekt…
Groet,
Robbert
Ha Robbert,
Bedankt voor al je informatie en verhalen!! Ik vroeg mij af hoeverre Sulawesi (en ook Komodo/Flores) te doen is als alleen reizende (vrouwelijke) backpacker? Vooral qua accomodatie.
Gr. Sophie
Hoi Sophie,
Dat is echt prima te doen.
Hoe bedoel je qua accommodatie? Er zijn zat guesthouses!
Als ik kijk op Hostelworld, dan valt het mee hoeveel hostels er zijn. Hoe vind jij je guest houses daar? En ontmoet je veel solo backpackefs? Echt bedankt voor je antwoord!
Het zijn met name guesthouses. Gewoon via Booking.com om Agoda!
Hallo Robbert,
Wat een geweldige site! Ik ga met mijn gezin met 4 kinderen naar Sulawesi en Flores. Raad je ons aan om rond deze tijd alles vanntw voren te boeken of is dat niet nodig. En hoe kan ik een prive chauffeur regelen? Ik hoor graag van je. Alvast super bedankt!!
Hoi Marloes,
Super!
Je kunt alles eenvoudig ter plaatse regelen. Voor in Tana Toraja heb ik een goede en leuke gids voor je, mocht je interesse hebben.
Een privé-chauffeur vind je op bijvoorbeeld Flores genoeg, zeker gezien het weinige publieke transport daar.
Groet, Robbert
Hoi Marloes en Robbert,
Ik zou ook graag die combinatie doen: Sulawesi-Flores. Hoeveel tijd trek je voor beide eilanden best uit, denken jullie ? Ik had gedacht aan 3 weken Sulawesi en 1 week Flores. Sulawesi zouden we dan niet helemaal tot het Noorden doen, maar slechts tot ter hoogte van de Togian eilanden. Zou dat haalbaar zijn?
Marloes, ben je van plan Sulawesi eerst te doen en dan Flores of andersom. Vraag me ook af vanuit welke plaats jullie van plan zijn om een vlucht te nemen naar Flores?
Robbert,
Kan je vanuit Makassar makkelijk een rondje maken door het zuidelijke en centrale gedeelte van Sulawesi zonder dezelfde weg heen en terug te nemen. Welke dingen raadt je ons dan zeker aan?
Hey Kathleen,
Check even mijn antwoord onder je andere berichtje đŸ™‚ .
Hallo Robert,
Wij zijn net terug van een reis door Java en Bali en uiteraard zijn we verliefd geworden op Indonesië.
Ik probeer steeds een reis samen te stellen met op het einde een rustige plaats waar we enkele mooie duiken kunnen maken.
Sulawesi lijkt me hier een goede keuze, veel natuur en cultuur. Maar is het doenbaar om als Europeaan er zelf met de wagen rond te rijden. Op Java en het Zuiden van Bali vind ik dat zelf niet zo een goed idee, maar wij houden van de vrijheid.
Links rijden is geen probleem, hebben we in Thailand ook al gedaan, maar hoe zit het met het verkeer in Sulawesi ?
We zouden vanuit Makassar willen vertrekken richting het Noorden om zo te eindigen in Manado. Is dit haalbaar op 2 weken, want de derde week wordt gereserveerd om te duiken op Bunaken.
Een andere optie is vliegen (of de nachtbus) van Makassar naar Toranja. Maar hoe kom je daar dan weer weg ? We zouden ook de regio rond het Posomeer willen bezoeken tevens Manado alvorens we gaan duiken. Graag enkele tips.
Groetjes Conny
Hoi Conny,
Het verkeer op Sulawesi is buiten de grote steden goed te doen. Maar bijvoorbeeld in Makassar is het een groot drama, daar zou ik niet met de auto willen rijden. Aan de andere kant hebben jullie al ervaring, dus misschien valt het mee. Heb je bijvoorbeeld met de auto in Bangkok gereden?
Ikzelf ben vanuit Makassar met de bus naar Toraja gegaan, wat goed te doen was. Je kunt vanuit Rantepao (Toraja) de bus nemen naar Lake Poso. Deze stopt doorgaans in Pendolo en Tentena. Om naar Manado te komen, is reizen over land denk ik te veel van het goede. Check even of er vluchten beschikbaar zijn vanuit Palu.
Groet, Robbert
Hoi Robbert!
Wat een geweldige site!
Wij zouden graag de combinatie Sulawesi-Flores doen….op een maand tijd…is dit haalbaar? Hoeveel tijd zou je voor ieder eiland uittrekken? Ik had zelf gedacht aan 8/9dagen Flores en 19/20dagen Sulawesi.
Best eindigen met Flores of met Sulawesi? Op het einde van onze reis willen we graag iets relaxter reizen dus denk mss best met Flores eindigen??
In Sulawesi zouden we maar gaan tot ter hoogte van de Togian eilanden, dus niet naar het Noorden. Goed idee?
Verder een rondje door Zuid en centraal Sulawesi zodat we liefst niet dezelfde weg terug moeten. Lukt dit ? Zoja welke route dan ? Is dit te doen met als begin en eindpunt Makassar ?
Alvast bedankt voor de info !
Groetjes Kathleen
Hey Kathleen,
Oei, dat klinkt wel erg gehaast hoor, 9 dagen Flores.
Op Sulawesi zou je het volgende kunnen doen:
– Van Makassar naar Rantepao
– Doorgaan naar Tentena
– Richting de Togeans (via Ampana)
– Terug naar Makassar (vliegtuig) en eventueel Bira bezoeken
Zuidoost Sulawesi, bijvoorbeeld Wakatobi zou ook nog kunnen, maar daar moet je dan wel nog een week voor uittrekken.
Veel plezier!
Dag Robbert,
Bedankt voor je snelle antwoord!
Hoeveel dagen heb je minimum dan nodig voor Flores schat je?
Begrijp ik uit je antwoord mbt Sulawesi goed dat onderstaande (zonder Wakatobi) hetgeen is dat je maar klaar krijgt op 3 weken?? Wij verblijven meestal maximum 3/4 nachten per plek
Willen ook liefst geen vlucht meer nemen op Sulawesi zelf…Is het niet haalbaar om een loop te maken van en naar Makassar? Naar de Togian eilanden langs links via Rammang Rammang en terug langs rechts via Bira. Met evtl nog ergens wat tussenstops.
Is het Ă¼berhaupt wel een goede combinatie Flores-Sulawesi binnen een tijdsbestek van een maand?
Hoi Kathleen,
Als je een maand hebt, zou ik het eerlijk gezegd bij Sulawesi houden. Er zijn overigens wel directe vluchten van Makassar naar Maumere.
De route die ik aangeef, ben je zeker wel 2 weken mee bezig ja. En dan zal het, gezien de grote afstanden, misschien wat haastig zijn. De loop die jij aangeeft, daar heb ik nog nooit van gehoord. Vanaf Poso (ongeveer 3 uur vanaf Ampana) gaan er directe vluchten naar Makassar, iets wat je maar beter doet als je nog naar Flores wilt.
Om naar Bira te komen, zal je toch echt vanuit Makassar moeten vertrekken. Onthoud dat de afstanden ERG groot zijn op Sulawesi.
Hei Robbert,
Je hebt 100% gelijk ….Flores erbij nemen zou te hectisch worden dus we houden het best op Sulawesi alleen . Heb me vandaag eens verdiept in de afstanden en ze zijn idd niet te onderschatten….de route Makassar (Rammang Rammang) Malino-Bira-Sengkang-Tana Toroja- Posomeer- Tentena – Ampana – Togian islands zou me al 3 weken kosten. Heb dan wel nog ongeveer een week over om op te vullen đŸ˜œ
Mogelijkheden die ik zelf zie:
-na de Togian Islands nog doorreizen met boot en ? naar het Noorden maar lijkt me wel een heel erg lange trip tot Manado. Bovendien vraag ik me af of ik echt iets mis als we het noorden niet doen ? Bunaken willen we zowiezo niet doen omdat we al de togians en bira doen.
-na de Togian islands terug naar Ampana en dan naar PalĂ¹ (om daar vlucht terug makassar en terug naar huis te nemen
-na de Togian Islands naar Ampana en dan naar Luwuk om daar vlucht te nemen naar Manado, als er echt nog toffe dingen daar zijn om er speciaal naartoe te gaan?! Is dat zo?
Optie 2 lijkt me persoonlijk de beste maar is er op die route nog iets leuks om in te plannen? Of ergens anders op de route? Mag iets ontoeristisch en/of avontuurlijks zijn! We reizen namelijk met 3 kids van 11, 13 en 15 jaar oud.
Raften , kayakken en een tweedaagse trekking plannen we zowiezo al in.
Is paar dagen Badavallei de lange omweg waard?
We reizen het liefst op de bonnefooi en met openbaar vervoer maar heb de indruk dat dat in Sulawesi niet echt haalbaar is ofwel ? Ben je genoodzaakt bepaalde stukken met een driver en gids te doen? Hebben niet graag constant iemand en al zeker niet altijd dezelfde persoon bij ons. Kan je de uitstapjes evtl ook plek per plek regelen ?
Veeeeeel vragen maar hoop dat je toch nog even wat tijd wil vrij maken:-)
Benieuwd naar je antwoorden !
Alvast heel erg bedankt !
Groetjes Kathleen
Hey Kathleen,
– Met de boot naar Manado is inderdaad een lange trip (+15 uur met de boot), je reist dan via Gorontalo. Gorontalo naar Manado is ook nog eens 8 tot 10 uur (tenzij je vliegt). Maar goed, mocht je naar Manado willen, dan kun je dit inderdaad net zo goed via Luwuk doen.
– Je vliegt beter vanaf Poso naar Makassar, dat is namelijk dichterbij dan PalĂ¹. Echter, als je naar de Badda-vallei wilt (ja dat is zeker tof), dan is PalĂ¹ inderdaad handiger. Ik zou dan inderdaad het Lore Lindu National Park aanraden.
– Rammang Rammang is heel eenvoudig vanuit Makassar te bereiken. Neem een Grab-taxi en je bent er in een uurtje.
– Qua transport: tussen de ‘bekende’ gebieden rijden altijd wel (lokale) bussen OF kun je gedeelde taxi’s regelen. Ikzelf heb in ieder geval nooit een persoonlijke chauffeur gehad.
Hopelijk heb je hier wat aan!
Heej Robbert,
IK wil volgende maand voor drie weken naar Sulawesi (in combi met de Togian) eilanden. IK heb niet langer dan drie weken. Zou je mij aanraden om dan het hele land te doen of alleen zuid of noord?
Groeten
Mark
Hoi Mark,
Het hele eiland is een beetje veel van het goede in 3 weken. Wel kun je Noord met Zuid(oost)c combineren.
Heej Robbert,
Zou jij dan in die drie weken noord met zuid oost combineren en een paar dagen naar de Togian eilanden?
Gr,
Mark
Persoonlijk zou ik dan denk ik het zuiden doen, dus bijvoorbeeld Makassar, Bira en Toraja. Hier kun je sowieso al 1,5 week voor uittrekken. Vanuit Toraja kun je doorgaan naar Tentena en daarna de Togian-eilanden meepakken. Noord erbij wordt te veel van het goede denk ik…
Sowieso moet je je afvragen wat je daar wilt gaan doen. Als je enkel voor bijvoorbeeld eilanden komt, kun je net zo goed de Togians doen. Minder bekend, maar fantastisch mooi zijn Labengki en Sombori, in Zuidoost-Sulawesi bij Kendari.
Heej Robbert,
Thanks alweer voor de informatie. Ik heb een retour ticket naar Manado (enige betaalbare optie). Zit eraan te denken om in die drie weken het noorden en Togian eilanden te combineren. Ga vooral voor de jungle, vulkanen, stranden en stukje cultuur. Denk je dat het zonde is om het noorden te doen in plaats van het zuiden?
Groeten,
Mark
Hey Mark,
Nee hoor, ik denk dat het vooral goed is dat je een keuze hebt gemaakt. Allebei de stukken zijn mooi! Maar ik zou wel Tana Toraja meepakken…
Dag Robbert!
Eerst en vooral: hele leuke site! Volop ideetjes aan het opdoen đŸ˜‰
Eind juni ongeveer zouden wij vanuit België naar Sulawesi willen vertrekken. Dit voor drie weken.
Klopt het dat dit ‘moeilijker’ te bereiken valt? De vluchten die ik momenteel vind vanuit BelgiĂ«, zijn vluchten met 2 of meer stops.
Tweede vraag: Is Sulawesi makkelijk te combineren met Bali in drie weken? Is Bali makkelijk bereikbaar vanuit Sulawesi? Denk je dat het aan te raden is om deze twee in 3 weken te combineren of vind je dat Sulawesi op zich voldoende te bieden heeft voor drie weken?
Alvast heel erg bedankt voor de tips!
Naomi en Lisa
Hoi Naomi en Lisa,
Leuk!
Vanuit Europa zal je inderdaad twee stops hebben, al kun je er vanuit Indonesië en bijvoorbeeld ook Kuala Lumpur eenvoudig komen hoor. Zo gaan er vanaf Bali directe vluchten naar Makassar (Sulawesi).
Wel is 3 weken veel te weinig voor beide plekken. Ik zou daarom aanraden om een weekje Bali te doen (twee plekken met eventueel een dagtrip) en dan 2 weken uit te trekken voor een gedeelte van Sulawesi. Sulawesi is echt supergroot, dus verkijk je niet op de afstanden.
Fijne reis alvast!
Dag Robbert,
Superfijne en goede tips! Mocht je nog een lokale gids voor Tana Toraja weten, dan houden we ons aanbevolen!
Hey Merel,
Thanks!
Tana Toraja is echt super, en ja ik heb een lokale gids voor je: check even het artikel over Tana Toraja. Je kunt ook altijd even bij Local Guides kijken.
Fijne reis đŸ™‚
Hi Robbert,
Super handig artikel, echt super fijn!
Ik ben van plan om 3 weken naar Sulawesi te gaan maar ik heb in totaal 21 dagen en wil eigenlijk graag van Makassar naar Monado reizen (Makassar, Rammang Rammang, Tana Toraja, Tentena, Lore Lindu, Togean Islands, Tomohon, Monado en evt de Bunaken).
Ik begin me af te vragen of dit haalbaar is en of er eventueel dingen zijn die ik dan het best kan skippen?
Het moet wel enigszins ontspannen blijven haha!
Hey Marijn,
Thanks!
Euhm, dat lijkt me eerlijk gezegd wat veel van het goede. De afstanden op Sulawesi zijn zeer groot, je bent soms een hele dag kwijt aan reizen. Dat moet je dus ook nog incalculeren. Qua eilanden (Togean en Bunaken) zou ik het simpelweg bij Ă©Ă©n houden. Reis eerst eens gewoon van Makassar naar Tana Toraja en daarna naar Tentena. Je zult merken dat je dan al een flinke tijd op pad bent. Ik denk dat, in jouw geval, eindigen op de Togean-eilanden een goede optie is.
Wat je verder altijd kan doen is een globaal reisschema meenemen, wat je nu dus hebt, en ter plekke bepalen wat haalbaar is en hoelang je ergens wilt blijven.
Als er nog wat is laat het me zeker weten.
Hi Robbert,
Zag dat je op beide eilanden bent geweest đŸ™‚ Kun je het verschil uitleggen tussen Banggai en Togian eilanden qua sfeer, onderwaterwereld etc? Wat vond je het mooist? Over Togian is veel te vinden maar niet de Banggai. Thanks!
Hey Maries,
De Togian-eilanden zijn simpelweg bekender dan Banggai, dat meer off the beaten track is. Al is Sulawesi op zichzelf eigenlijk al van de gebaande paden af, dus het is op de Togians zeker niet zo dat je in een toeristen-hotspot terechtkomt. Beide archipels zijn overigens super op het gebied van duiken en snorkelen.
In het kort: Banggai zal een stukje avontuurlijker zijn, al kom je bij beide eilandengroepen op paradijsjes terecht.
Hi Robbert,
Ik ben mijn reis naar Sulawesi en Flores in maart/april (7 weken) aan het voorbereiden. Nu had ik een vraagje over malaria op die eilanden. Hoe zit het met malaria op die eilanden? Hoor/zie je het veel? Slik jij preventief malariapillen of heb je een noodpakket bij je? Wat raad je hierbij aan?
Hoi Inske,
Leuk!
Voor Sulawesi geldt dat het vrijwel geheel malaria-vrij is. Tenzij de de jungle intrekt in het verre noorden, is er een kleine kans. Ook op Flores wordt de kans op het oplopen ervan als laag beschouwd.
Een voorbeeldje: eigenaren van een resort in Manado (Noord-Sulawesi) die daar al 30 jaar wonen zeggen nog nooit iemand met malaria gezien te hebben.
En nee, ik slik zeker niet preventief malariatabletten. Nooit gedaan ook, omdat het rotzooi is. Zeker lariam kan bizarre bijwerkingen geven, heb ik van anderen gehoord. Een noodpakket meenemen kan natuurlijk altijd, zodat als je het oploopt je de medicatie kunt gebruiken (als je dit wilt). Dit is overigens ook wat sinds enige jaren vanuit de medische hoek wordt geadviseerd.
Fijne reis đŸ™‚ !